Hellmann-getal als maat voor winterkou

Het is iets wat we vaker horen: 'de winters zijn niet meer wat ze geweest zijn' of 'de jongere generaties hebben nog geen echter winter meegemaakt'. Nu weten we weliswaar dat het klimaat verandert en de gemiddelde temperatuur wereldwijd stijgt, maar betekent dat ook dat de Nederlandse winters veranderen?

Hellmann-koudegetal

Al in het begin van de vorige eeuw heeft de Duitse meteoroloog Gustav Hellmann een manier gevonden om de hoeveelheid kou in de winter te kwantificeren met het zogenoemde Hellmann-koudegetal. Hiervoor tellen we alle etmaal-gemiddelde temperaturen onder nul binnen de winterperiode (van 1 november tot en met 31 maart) bij elkaar op, met weglating van het minteken. Om vervolgens winters te kunnen classificeren en met elkaar te kunnen vergelijken is er op basis van het toenmalige klimaat een classificatie opgesteld (figuur 1).

Huidige winter zeer zacht

Volgens deze classificatie heeft een normale winter een Hellmann-getal van tussen de 40 en 100. Bij een getal lager dan 40 kan de winter als zacht worden bestempeld en bij een getal boven de 100 als koud. De huidige winter is weliswaar nog niet voorbij maar de kans lijkt klein dat het huidige Hellmann-getal van 12,1 nog verder oploopt. Daarmee komt de huidige winter hoogstwaarschijnlijk in de zeer zachte categorie. Dat betekent dat deze winter de zesde zachte of zeer zachte winter op een rij zal worden en dat is nog niet eerder voorgekomen!

De laatste koude winter is al weer 22 jaar geleden: de winter 1996-1997 had een Hellmann-getal van 131,6. Wanneer we alle winters sinds het jaar 1901 op een rij zetten (figuur 2) wordt pas duidelijk hoeveel minder koude winters er recentelijk zijn voorgekomen. In figuur 3 is daarnaast een vergelijking gemaakt tussen de klassenverdeling van de winters in de perioden 1961-1990 en 1991-2019, voor De Bilt, waarbij een duidelijk verschuiving is te zien richting normale en zachte winters.

Overigens zegt het Hellmann-getal niet alles en kan een winter toch heel anders worden ervaren. Zo kan een winter die over het algemeen vrij zacht is met een korte felle winterperiode toch tientallen 'hellmannen' scoren en zelfs als een normale winter in de boeken komen.

KNMI-klimaatbericht door Yorick de Wijs