De herfst is in volle gang: de dagen worden snel korter en de bladeren vallen van de bomen. De temperaturen zijn geleidelijk aan het dalen, maar in deze herfst is het tot nog toe echter een stuk warmer dan het langjarig gemiddelde. Niet alleen wij als mens merken deze verandering, maar ook de natuur reageert hier op. In het huidige veranderende klimaat verschuift het typische herfstweer naar later in het jaar: gemiddeld elk jaar ruim een kwart dag.
De herfst is tot nu toe allesbehalve koud verlopen. Op 1 september, de eerste dag van de meteorologische herfst, was het meteen warm, bijna tropisch warm zelfs. In De Bilt bereikte de temperatuur 29,8 ℃. Niet eerder werd op 1 september zo'n hoge waarde gemeten. Gemiddeld verliep de temperatuur in deze eerste herfstmaand met 15,8 graden ruim een graad warmer dan het langjarig gemiddelde over de periode 1991 tot en met 2020. Ook oktober verliep ruim een graad warmer.
Nederland warmt op en dit is ook te zien aan de gemiddelde temperatuur in het herfstseizoen. Vergeleken met een eeuw geleden is het in de herfst tegenwoordig gemiddeld zo’n 2 graden warmer (afbeelding 1).
De winter wordt korter, de zomer duurt langer en daardoor verschuift de herfst naar later in het jaar. En dat gaat best snel. In afbeelding 2 zie je de gemiddelde temperatuur door het jaar heen in de periode 1961-1990 en 1991-2020. De temperatuur van het koudste kwart van het jaar beschouwen we als de typische gemiddelde wintertemperaturen in 1961-1990. Die typische wintertemperaturen vind je in 1991-2020 nog maar in gemiddeld 48 dagen van het jaar. Je kunt daarom zeggen dat de winter in 30 jaar tijd dus gemiddeld met bijna 1,5 dag per jaar korter is geworden.
De andere seizoenen zijn door de opwarming langer geworden, de zomer met 0,7 dag per jaar, de lente en de herfst met bijna een halve dag per jaar. De start van de herfst is in 30 jaar tijd met 8 dagen opgeschoven, gemiddeld ruim een kwart dag per jaar. De grootste verschuiving zien we in de lente. In 30 jaar tijd is de start van de lente vervroegd met 23 dagen, gemiddeld bijna 0,8 dag per jaar.
Niet alleen wij, maar ook de natuur om ons heen ervaart de verschuiving van deze seizoenen. Typisch voor de herfst is het verkleuren en vallen van de bladeren. Dat gebeurt niet zonder reden. De bomen bereiden zich voor op de aanstaande koudere en donkere dagen.
In het voorjaar en in de zomer maken bladeren chlorofyl aan, wat zorgt voor de groene kleur van het blad. Hiermee wordt zonlicht omgezet in energie die de boom nodig heeft om te groeien. In de herfst stopt de aanmaak van chlorofyl en neemt de boom de overige voedingsstoffen uit de bladeren op. Met deze voorraad overleven bomen en planten vervolgens de winter. De bladeren verliezen hun groene kleur en vallen na verloop van tijd van de bomen. Vooral de daglengte stuurt dit proces, maar bijvoorbeeld ook temperatuur, neerslag en bodemvocht hebben invloed.
De verkleuring van bomen is waar te nemen met satellieten. Uit satellietwaarnemingen van bomen tussen 30 en 70 graden noorderbreedte over de periode 2000-2018 blijkt dat de bladverkleuring en het afsterven van de bladeren steeds langzamer verloopt. De opwarming door klimaatverandering is hiervan de oorzaak. Het startmoment van de verkleuring verandert nauwelijks. Het proces van bladveroudering duurt langer en bladeren vallen daardoor pas later in het seizoen van de bomen. Waarnemingen van bladverkleuring in Nederland door Wageningen Universiteit bevestigen dit beeld.
De KNMI’23 klimaatscenario’s laten zien dat het herfstseizoen in de toekomst verder opwarmt. Hoeveel precies blijft natuurlijk afhankelijk van de hoeveelheid broeikasgassen die we als mens nog uitstoten door het gebruik van fossiele brandstoffen. In 2050 kan de gemiddelde temperatuur in het geval van een hoog uitstoot scenario tot wel 1,8 ℃ hoger uitkomen dan in het huidige klimaat. In 2100 is dit mogelijk bijna 5 ℃. De natuur om ons heen zal zich steeds verder aan moeten passen aan het veranderende klimaat.
Sinds 2017 verschijnt er regelmatig een klimaatbericht op de KNMI-website – het zijn er inmiddels...
11 november 2024 - KlimaatberichtAls je een dynamisch energiecontract hebt heb je het vast al gemerkt: de elektriciteitsprijzen zi...
08 november 2024 - KlimaatberichtMist past bij het Nederlands weerbeeld, vooral in de herfst en winter. Wel komt mist nu veel mind...
06 november 2024 - KlimaatberichtVanaf vandaag is de nieuwe KNMI-app te downloaden. We gaan steeds eerder en gerichter waarschuwen...
05 november 2024 - Nieuwsbericht