Het Wageningse weer komt óók uit De Bilt; interview directeur KNMI door UN

Het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI) in De Bilt moet terug in zijn hok, weg van de commercie, heeft de politiek bepaald. Het weerbericht van het Journaal komt vanaf het nieuwe jaar niet meer uit De Bilt, maar uit Wageningen van Meteo Consult. De KNMI-ers staan niet te juichen.

De Bilt- Komt het weer niet meer uit De Bilt, maar uit Wageningen en Boertange? Niets daarvan. Zonder het KNMI is er ook geen informatie voor al die andere weerbureaus op radio, televisie en in de kranten. Ze zijn allemaal afhankelijk van de satellietbeelden, de meerdaagse modellen en enorme hoeveelheden wereldwijde waarnemingen die het KNMI hen- tegen betaling- levert.

"We trekken ons alleen maar terug uit de verpakkingsindustrie", zegt KNMI-directeur dr. H.M. Fijnaut beeldend. Het houden van weerpraatjes hoort niet meer tot de taken van het voornaamste overheidsinstituut in De Bilt.

Sinds mensenheugenis had het KNMI het monopolie op het weer: onderzoek, voorspellingen, presentaties. Maar toen weeramateur Jan Pelleboer een gevoerd weerman werd, is de ban gebroken. Steeds meer mensen vragen tegen betaling KNMI-gegevens en verdienen met de presentatie daarvan een boterham. Ook ex-KNMI-er Harry Otten begon met Meteo Consult voor zichzelf. Een nieuwe, commerciële markt van weerpresentaties was geboren. Het KNMI verloor zijn monopolie.

Het is nu aan bedrijven zich te profileren met de presentatie van het weer, zegt KNMI-directeur Fijnaut. "Het gaat om een natuurlijke ontwikkeling, zoals die direct na de Tweede Wereldoorlog zich ook voordeed in de Verenigde Staten", schetst hij.

Hij pleit er daarom voor de betaling voor de gegevens die het KNMI als enige in Nederland verzamelt, af te schaffen. Fijnaut noemt controle op de doorverkoop van de gegevens zo ingewikkeld dat ze niet betrouwbaar is, maar wel veel tijd en veel geld kost. Een groot deel van de 700.000 gulden overheidsgeld die het KNMI jaarlijks ontvangt voor het verzamelen van weerkundige gegevens, gaat op aan ingewikkelde controles en administratie, aldus Fijnaut.

Hij pleit voor het Amerikaanse model. Daar zijn de gegevens van de overheidsmeteorologen volledig en gratis beschikbaar voor de private sector.

In Europese landen geldt nog een vergoedingenstelsel. Dit systeem is inmiddels totaal achterhaald door de openheid van de communicatietechniek, aldus Fijnaut. Nederlandse weerbureaus kunnen de KNMI-gegevens via internet namelijk wel gratis krijgen.

Gratis
In de Verenigde Staten waren na de oorlog veel militaire meteorologen overbodig geworden. De overheid besloot om alle meteorologische informatie gratis beschikbaar te stellen aan iedereen die dat maar wilde. Zo begonnen de Amerikaanse weermannen aan hun commerciële opmars op radio- en later televisiestations.

Het weerbericht heeft zich zo ontwikkeld tot prima handelswaar. De 'grondstof' was immers gratis. Met de komst van steeds meer commerciële radio en televisiezenders herhaalt die Amerikaanse geschiedenis zich nu op bescheiden schaal in Nederland.

Wat het KNMI aan commerciële activiteiten door de jaren heen heeft aangetrokken, wordt ondergebracht in een speciaal hiervoor opgerichte commerciële poot. Holland Weer Services (HWS). Dat vanuit Soest gaat opereren. En Nederland kent al een meteorologische dienst speciaal voor de agrarische sector.

"We zullen in de media veel minder zichtbaar worden", zegt Fijnaut, met een ondertoon van spijt in zijn stem. Belangrijke krenten uit de pap zullen wellicht verdwijnen. Zoals toen maritiem meteoroloog Frits Koek aan boord klom van het Nederlandse schip BrunelSunergy, dat een abonnement leek te hebben op de laatste plaatsen in deze zeilrace, maar met Koek aan boord de wind in de zeilen kreeg en in Baltimore een klinkende zege behaalde.

Nieuwe taken
Maar voor "De Bilt" liggen nieuwe taken in het verschiet. Het klinkt niet spectaculair, maar is volgens Fijnaut wel heel belangrijk: het maken van het basisweerbericht waarvan iedere Nederlander kennis kan nemen. Het gaat om een standaard meerdaagse weerbericht, dat via het Internet en ook teletekst wordt uitgezet.

Meer tot de verbeelding spreekt wellicht de taak die het KNMI krijgt bij het waarschuwen voor gevaaarlijk weer, waarbij mensen levensgevaar kunnen lopen of maatschappelijke ontwrichting kan ontstaan. Ernstige gladheid kan zoiets zijn. Maar recent waren ook de enorme hoeveelheden regen een reden voor het KNMI om te waarschuwen voor "ontwrichting" door overstromingen, een waarschuwing die een aantal keren terecht bleek uit te gaan.

"Dat is een typische overheidstaak, die geloofwaardig en duidelijk moet zijn onder alle omstandigheden", aldus Fijnaut. Samen met het Crisis Onderzoek Team (COT) in Leiden, de omroepen en andere weerbureaus wordt gewerkt aan afspraken over te volgen richtlijnen voor dit soort noodweerberichten.

Verder blijft het KNMI druk doende met wetenschappelijke studies naar weer en klimaat, vaak in hechte samenwerking met de Universiteit Utrecht, het Rijks Instituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) uit Bilthoven, het Max Planck Instituut in Mainz en Hamburg, en zusterinstituten over de hele wereld. Dat het daarbij zeker niet het vijfde wiel aan de wagen is blijkt wel uit het feit dat het KNMI samen met het Duitse instituut en de Utrechtse Universiteit een internationale school voor klimaatonderzoekers heeft opgericht. Dat is toch echt andere koek dan het voorspellen van een vers pak sneeuw, al had dat de beste kijkcijfers.

Door Jos Steehouder, Utrechts Nieuwsblad
Dit artikel werd gepubliceerd in het Utrechts Nieuwsblad van 7 december 1998.

Dank aan het UN voor de toestemming om dit artikel op onze internet-site te mogen plaatsen.