KNMI en middelbare scholieren samen in satellietonderzoek

Dit voorjaar organiseert het KNMI een GLOBE meetcampagne voor aërosolen(kleine deeltjes of druppeltjes in de lucht, zoals fijn stof, die in belangrijke mate de luchtkwaliteit en het klimaat beïnvloeden).

Op twaalf Nederlandse scholen zullen scholieren gedurende maart, april en mei op mooie dagen aërosolmetingen verrichten, precies op het moment dat het Ozone Monitoring Instrument (OMI) op de Aurasatelliet overkomt. Hoewel de meetinstrumenten op de scholen simpel zijn is de informatie over het aërosolveld in Nederland ten tijde van de satellietmeting uniek: twaalf meetlokaties in een relatief klein gebied terwijl met de gangbare professionele apparatuur slechts op enkele punten kan worden gemeten. Omdat tijdens bewolking geen aërosolgegevens kunnen worden afgeleid zal het aantal meetdagen beperkt zijn, juist daarom is coördinatie in de vorm van deze campagne belangrijk.  Op de slotdag op 16 mei zullen de eerste resultaten door scholieren en KNMI gezamenlijk gepresenteerd worden, met als doel om te komen tot een wetenschappelijk artikel.

Achtergrondinformatie
De campagne richt zich op het verzamelen van meetgegevens die nodig zijn voor validatie van de aërosolgegevens boven Nederland, gemeten door het Nederlands-Finse satellietinstrument Ozone Monitoring Instrument, dat sinds juli 2004 in de ruimte is aan boord van de NASAsatelliet Aura. OMI, waarover het KNMI de wetenschappelijke leiding heeft, meet een groot aantal stoffen die bepalend zijn voor luchtkwaliteit, waaronder ozon, stikstofdioxide en aerosolen.  Bij satellietmetingen is het van belang dat de kwaliteit getoetst wordt door vergelijking met onafhankelijke andere metingen, bijvoorbeeld vanaf de grond, zoals de scholierenmetingen tijdens deze campagne. Recent KNMI-onderzoek heeft aangetoond dat de scholierenmetingen van goede kwaliteit zijn [1]. De scholieren en hun docenten worden door het KNMI getraind en begeleid.

De campagne is onderdeel van het KNMI-GLOBE project, dat scholieren betrekt bij het doen van satellietonderzoek naar luchtvervuiling en klimaat. De scholieren meten zelf hoe de samenstelling van de atmosfeer verandert en leren hoe wetenschappers dit uit satellietgegevens afleiden. Iedere school die deelneemt krijgt een zonfotometer, een eenvoudig meetkastje, waarmee scholieren bij onbewolkt weer kunnen meten wat de concentratie aërosolen in de lucht is. Via internet voeren de leerlingen de gegevens in, waarna het KNMI ze verder verwerkt. Voor leerlingen is het een enorme kick als hun metingen bijdragen aan het internationale klimaatonderzoek. 

De wetenschappers, vooral van de NASA en het KNMI, kunnen het netwerk van scholierenmetingen uit heel Nederland gebruiken ter vergelijking met hun  satellietmetingen, bijvoorbeeld die van het Ozone Monitoring Instrument (OMI). Het KNMI-GLOBE project, dat gericht is op aërosolen, maakt onderdeel uit van het wereldwijde GLOBE programma dat vele onderwerpen omspant en waaraan 18.000 scholen meedoen. SME-Advies is de landelijk coördinator van Globe.

Deelnemende scholen aan de campagne
Piter Jelles Montessori te Leeuwarden, OSG Singelland te Drachten, Zuyderzee College te Emmeloord, SG Tabor te Hoorn, Ichthus College te Driehuis, Damstede te Amsterdam, OS Bijlmer te Amsterdam,  Leidsche Rijn College te Utrecht, College de Heemlanden te Houten, Stanislas College te Delft, SG Schravenlant te Schiedam, Sint-Maartenscollege te Maastricht.



Referentie:
[I] Boersma, K. F., and J. P. de Vroom (2006), Validation of MODIS aerosol observations over the Netherlands with GLOBE student measurements, J. Geophys. Res., 111, D20311, doi:10.1029/2006JD007172

*Toelichting kaart
Kaart van de meetlokaties (twaalf scholen en KNMI, oranje stippen) tijdens de campagne, met daaroverheen een voorbeeld van een OMI-meting van de hoeveelheid aerosol (27 november 2006). Elk rechthoekig vlakje is een individuele aerosolmeting door OMI, de kleur is een maat voor de hoeveelheid aerosol.  Zonder scholen zou de vergelijking beperkt zijn tot de meting die over het KNMI-grondstation ligt. Dat sommige  scholen binnen dezelfde OMI-meting vallen levert voor het onderzoek waardevolle extra gegevens op. Waar geen kleur is ingevuld, was het te bewolkt om een betrouwbare aerosolwaarde af te leiden uit de meting. Zwarte stippen zijn GLOBE-scholen die niet meedoen in de campagne.