Koud begin van de lente

De eerste drie weken van het meteorologische voorjaar waren bijzonder koud. Gemiddeld lag de temperatuur opver deze periode zo'n 4 tot 5 graden onder normaal.

Grillig klimaat met minder kans op kou
"Het voorjaar tapt dit jaar uit een heel ander vaatje dan de laatste jaren, toen de lente opvallend warm was. Het klimaat is de laatste decennia warmer geworden maar daarmee is de grilligheid van het weer niet veranderd. Ook in het warmere klimaat dat het KNMI de komende decennia verwacht blijven koude periodes zoals dit jaar goed mogelijk. Alle nieuwe klimaatscenario's wijzen echter uit dat de kans op kou kleiner wordt. Hoeveel deze kans afneemt is sterk afhankelijk van de wereldwijde temperatuurstijging en van veranderingen in “de aanvoerrichting van het weer”. Als in de toekomst de wind vaker uit het westen waait in de winter en het vroege voorjaar, dan wordt de kans op een koude winter en een koud voorjaar extra klein. Het KNMI legt momenteel de laatste hand aan nieuwe klimaatscenario's voor Nederland, die op 29 mei a.s. bekend worden gemaakt.

Hoe koud was het?
Het tijdvak 11-20 maart was in De Bilt met 0,7 graden ruim vijf graden kouder dan normaal. In de meetreeks sinds 1901 waren deze dagen alleen in 1958 (-0,7) en 1962 (0,6) nog kouder. De lente is laat dit jaar, een stuk later dan de laatste jaren. Ook in veel andere landen laat de lente op zich wachten. Door de grote hoeveelheid sneeuw in Oost-Europa komt de lente daar later dan anders. Ook langs de kust van de Oostzee wordt door het koude zeewater met wat ijs langs de kust de komende maanden koeler weer verwacht. In de noordelijke VS en Canada is de situatie juist omgekeerd: na een zachte winter ligt er daar minder sneeuw dan anders, zodat het lenteweer sneller op niveau komt.

Late lente
Nu de lente ook op de astronomische kalender staat, laat het voorjaar in de natuur in ons land nog op zich wachten. Het begin van de biologische lente hangt af van het weer. Het voortdurend koude weer van de laatste maanden zorgt ervoor dat verschillende planten zo’n 10 tot 18 dagen later in bloei komen. De natuur komt dit jaar maar traag op gang, vooral doordat de eerste maanden van het jaar beduidend kouder waren dan voorgaande jaren. Het einde van de zogenaamde voorlente wordt door Wageningen Universiteit en De Vlinderstichting pas 26 maart verwacht. De voorlente wordt gekenmerkt door het begin van de bloei van onder meer de gele kornoelje. De start van de prille lente, die de voorlente opvolgt wordt dit jaar pas op 10 april verwacht, volgens de verwachte bloeidatum van de bosanemoon (zie foto onderaan deze pagina). Dat is 18 dagen later dan de voorgaande vijf jaar.

Dit blijkt uit berekeningen met een verwachtingsmodel van Wageningen Universiteit en De Vlinderstichting die dit in het kader van de Natuurkalender hebben ontwikkeld om het begin van de lente in de natuur te voorspellen op basis van de weersverwachtingen. De verwachtingen van de natuur zijn de komende weken terug te vinden op de internetsite van de natuurkalender.

Strenge vorst
In de nacht van 3 op 4 maart registreerde Heino met -11,8 graden de laagste temperatuur. Vorig jaar was het begin maart nog kouder maar de -20,7 graden die Marknesse toen op 4 maart noteerde was dan ook een record in ruim honderd jaar. Nog geen twee weken later werd in Gilze Rijen al +21 graden gemeten en vooral daarin verschilt maart 2006 van vorig jaar. De kou houdt dit jaar veel nager aan. Twente registreerde op 12 en 13 maart -10,2 en -9,9 graden, uitzonderlijk lage temperaturen voor half maart. In Maastricht bleef het op 12 maart zelfs de hele dag vriezen, een zogenoemde ijsdag. Deze dag was zo'n 5 tot 8 graden kouder dan het langjarig gemiddelde en op verschillende weerstations gemiddeld de koudste in ruim vijftig jaar. In de meetreeks van Maastricht sinds 1906 is een ijsdag in de tweede decade van maart slechts vier keer voorgekomen, de koudste dag was 12 maart 1932 met een maximumtemperatuur van -1,2 graden.

Strenge vorst komt in ons land na 10 maart zelden voor. In de meetreeks van De Bilt sinds 1854 is dat nog nooit gebeurd en is -9,7 graden op 14 maart 1962 het laagste minimum van de tweede decade (11-20 maart). De landelijk laagste temperatuur sinds 1901 voor de tweede decade van maart is zover bekend -12,6 graden op 11 maart 1958 in Rotterdam. Duiken we dieper in de geschiedenis dan stuiten we op maart 1845, veruit de koudste vooraarsmaand ooit. Toen werd zelfs half maart nog -20 graden opgetekend en werden de paaseieren op 23 maart massaal op het ijs genuttigd!

Grote tegenstellingen in Europa
Het late winterweer levert binnen Europa grote tegenstellingen op: in het noorden van Scandinavië vroor het half maart nog 35 graden, terwijl het zuiden van Spanje zomerse temperaturen van 28 graden meldde.  

Dagen achtereen maartse buien
De eerste dagen van de maand vielen er veel winterse buien, in deze tijd ook wel maartse buien genaamd. Herhaaldelijk trokken actieve sneeuwbuien over ons land, die plaatselijk veel neerslag achterlieten. De zwaarste buien vielen op 2 maart in de omgeving van Zwolle en leverde vooral problemen op in de avondspits. De KNMI-waarnemer in Elburg kreeg 25 cm sneeuw. Een dag trokken de actiefste buien over het rivierengebied waar plaatselijk 5 tot 10 cm viel. Op 6 maart was het westen en midden van het land aan de beurt met fikse sneeuwbuien die plaatselijk weer zo'n 5 cm opleverden. De maandagochtendspits van 6 maart haalde volgens de ANWB met een totale lengste van 660 kilometer de vierde plaats in de top tien.