Luchtvervuiling in het noordpoolgebied

De lucht in de poolgebieden is veel schoner dan op onze breedtegraden. Dat komt omdat er lokaal veel minder wordt uitgestoten en omdat de afstand tot de belangrijkste bronnen van de vervuiling vrij groot is. Toch dringt er regelmatig vervuilde lucht tot het noordpoolbied door. Hoe gaat dat precies in zijn werk en neemt de vervuiling van de polaire lucht door de jaren heen toe? Dit is onder andere van belang om de mogelijke effecten op het klimaat, bijvoorbeeld door wolkenvorming, beter te begrijpen.

KNMI-metingen luchtvervuiling op Spitsbergen in 2015 

Tijdens de Scientific Expedition Edgeøya Svalbard (SEES) in 2015 heeft het KNMI de luchtvervuiling op Spitsbergen gemeten (figuur 1 en 2). Hiervoor werd een nauwkeurig instrument gebruikt (MAXDOAS) die de verticale verdeling van aerosolen en broeikasgassen zoals NO2 kan bepalen.

De concentraties van vervuilende gassen in Spitsbergen zijn laag 

De analyse van deze gegevens maakte duidelijk dat de concentraties van vervuilende gassen in Spitsbergen inderdaad laag is, zoals verwacht, maar ook dat het transport van de vervuiling in de atmosfeer (bijvoorbeeld van onze regio naar de poolgebieden) niet voortdurend plaatsvindt, maar bij vlagen. Dit transport hangt sterk af van de heersende winden, en dus van de mate waarin de weersystemen lucht naar het noorden transporteren. Ruimtelijke patronen van vervuilde lucht zijn goed te volgen met het satellietinstrument Tropomi. De gegevens daarvan kunnen we met behulp van de SEES-metingen verifiëren.

Deze zomer opnieuw meten of luchtvervuiling veranderd is  

Komende zomer gaat het KNMI wederom zulke metingen in Spitsbergen doen, als onderdeel van de SEES-2022 expeditie (figuur 3). Een belangrijke vraag hierbij is of de lucht in het noordpoolgebied in de tussentijd meer of minder vervuild is geworden. Eventuele veranderingen kunnen drie oorzaken hebben: 

1. de brongebieden zijn meer of minder vervuild,
2. de uitstoot in de Arctic zelf is toe- of afgenomen,
3. de mechanismen van het transport van vervuilde lucht naar het Arctisch gebied zijn veranderd. 

Mogelijke effecten op het klimaat beter begrijpen 

In samenhang met satellietmetingen en het modelleren van luchtvervuiling hopen we dat deze nieuwe metingen antwoorden geven op deze kwesties. Het is van belang om beter begrip te krijgen in de oorzaken naar een eventuele toename in luchtvervuiling in het noordpoolgebied. Niet alleen om de processen die hierbij een rol spelen beter te begrijpen, maar ook om de mogelijke effecten op het Arctische klimaat, bijvoorbeeld door wolkenvorming, beter te begrijpen en te kwantificeren. 

KNMI-klimaatbericht door Richard Bintanja en Ankie Piters