De mens verandert het klimaat

We leven in het "Antropoceen", het tijdperk waarin de mens een dominante factor is in de evolutie van de leefomgeving op aarde. Deze naam kreeg bekendheid door de begin dit jaar gestorven Nederlandse nobelprijswinnaar Paul Crutzen. Hij kreeg de nobelprijs voor zijn bijdragen aan het onderzoek naar de afbraak van ozon in de stratosfeer onder invloed van door de mens uitgestoten chloorfluorkoolstofverbindingen uit spuitbussen en koelkasten (CFK’s). Door de uitstoot van CFK’s te reguleren is het ozongat zich aan het herstellen. Een lichtend voorbeeld van hoe kennis van de processen die onze leefomgeving vormgeven onze activiteiten kan sturen om gewenste veranderingen teweeg te brengen.

Uitstoot van broeikasgassen door de mens warmt de aarde op

Door de verbranding van fossiele brandstoffen en de productie van cement is de CO2 concentratie in de laatste 150 jaar gestegen van 280 ppm tot 415 ppm. De concentratie van methaan (CH4), ook een broeikasgas, is vooral door toenemende winning van fossiele brandstoffen en grootschalige veeteelt gestegen van 700 tot 1880 ppb. Door de gemeten toegenomen concentraties CO2 en CH4 warmt de aarde op. Het 6de klimaatrapport van het IPCC is hier heel duidelijk over. De toegenomen kennis over de processen, meer en betere metingen met o.a. satellieten en oceaan boeien, verbeterde klimaatmodellen en de snelle opwarming van het klimaat maken deze sterke conclusie mogelijk. 

De aarde is opgewarmd en we weten waardoor

Gemiddeld over 2010-2019 is de wereld inmiddels 1,1 graden warmer dan voor de industriële revolutie, het begin van de grootschalige uitstoot van broeikasgassen. De broeikasgassen hebben voor 1,5 graden opwarming gezorgd die gedeeltelijk is gecompenseerd door 0,4 graden afkoeling door de toename van minuscule sulfaatdeeltjes (aerosolen) in de lucht die zonlicht tegenhouden (figuur 1). De toename van sulfaatdeeltjes is ook een gevolg van de verbranding van fossiele brandstoffen. Variaties in de zonnestraling, vulkaanuitbarstingen en natuurlijke schommelingen in de temperatuur op aarde hebben nauwelijks bijgedragen aan de opwarming in de laatste 150 jaar. Klimaatmodellen zijn alleen in staat om de waargenomen opwarming te reproduceren als de toegenomen concentraties broeikasgassen en sulfaatdeeltjes worden meegenomen (figuur 2).

Opwarming beperken is mogelijk door snel de uitstoot te minderen

Door de stijgende broeikasgassen is ook de hoeveelheid regen wereldwijd toegenomen, maar er zijn ook gebieden waar de hoeveelheid regen is afgenomen. Op veel plaatsen is de kans op extreme regen, droogte en hittegolven toegenomen. Ook in Nederland is dat het geval. Hoe het klimaat zich verder zal ontwikkelen is mede afhankelijk van de keuzes die de mens gaat maken. Door de uitstoot van broeikasgassen te reguleren kan verdere klimaatverandering worden beperkt. Minder broeikasgassen uitstoten kan bereikt worden door minder fossiele brandstoffen te verstoken. Dit kan door minder energie te gebruiken en over te stappen op andere energiebronnen die geen broeikasgassen uitstoten. Alleen door snelle reducties in uitstoot en op grote schaal CO2 uit de lucht te halen is het waarschijnlijk mogelijk de opwarming tot twee graden te beperken. Als dat niet lukt is de aarde in 2100 mogelijk vijf graden warmer dan voor de industriële revolutie (figuur 3).

Aarde is eindig

Menselijke activiteiten vinden op zo’n grote schaal plaats dat ze de samenstelling van de atmosfeer veranderen en als gevolg ook het klimaat op aarde, de hoeveelheid land- en zee-ijs, de hoeveelheid grondwater, de hoogte van de zeespiegel, de zuurgraad van de oceanen en de sterkte van zeestromingen. Mens en natuur zullen zich aan deze veranderingen moeten aanpassen. We leven in het Antropoceen, het tijdperk waarin de activiteiten die wij als mensen ondernemen een dominante rol spelen in de evolutie van het leven op aarde.

KNMI-klimaatbericht door Frank Selten