Nieuw boek: Wolkengids

Waar komen de wolken vandaan? Hoe komen ze aan hun vormen? En waarom hebben ze door de eeuwen een zo tot de verbeelding gesproken van kunstenaars, romantische dichters én alle tekenende kinderen?

Wolkenspotter en journalist Gravin Pretor-Pinney maakt in zijn wolkengids een reis door de wereld van de wolken. Een spannende en leerzame tocht waarin je werkelijk alles te weten komt over wolken. Van hoe er vroeger tegen de wolken aangekeken werd tot wat de wetenschap vandaag de dag aan kennis heeft opgeleverd. De meest fascinerende wolk is de donderwolk, cumulonimbus genaamd. Volgens Aristoteles was de donder een droge damp was die met kracht uit de wolk schoot. Descartes dacht dat het geluid te maken had met botsende wolken. Tegenwoordig weten we dat de donderklap veroorzaakt wordt door de bliksemflits, die de lucht in een fractie van een seconde verhit tot 27.700 graden. Daardoor zet de lucht met explosieve kracht uit en dat horen onze oren als donderslagen. Wolken kunnen de fraaiste vormen aannemen. Het KNMI krijgt herhaaldelijk vakantiefoto’s toegestuurd waarop lensvormige wolken te zien zijn. De lenticularis, zoals dit type wordt genoemd, is een orografische wolk die zijn vorm heeft te danken aan luchtstromingen die gestuurd worden door een heuvellandschap. Ze zien er soms uit als een vlakke ronde laag alsof de berg waar omheen ze ontstaan een bord laat draaien. Ze worden vaak aangezien voor een UFO en staan borg voor sterke verhalen. De lenticularis heeft een duidelijke ronde vorm maar de schrijver vindt het een kunst om vormen in wolken te zien. Kinderen herkennen moeiteloos draken, paarden, zwanen, vissen en bloemen in de wolkenvormen en stellen wijze vragen: waarom valt uit de ene wolk regen en uit de andere niet, waarom is een wolk grijs? De wolkengids biedt haast overal een antwoord op en gaat zelfs in op de vorm van druppels. Op kindertekeningen zien we ze vaak als tranen, zoals de druppel ook aan de kraan hangt. Wolkendruppels zijn echter van oorsprong volmaakt bol. Als ze eenmaal groot genoeg zijn om snel te vallen, raken ze ingrijpend vervorm door de luchtweerstand en verliezen ze hun bolvorm.

En zo kunnen we doorgaan met voorbeelden, het boek staat bol van de wolkenweetjes. Maar ook de spanning ontbreekt niet. Zoals het verhaal van luitenant-kolonel en piloot William Rankin. Toen de motor van zijn vliegtuig op bijna 15 kilometer hoogte boven een onweerswolk begaf schoot hij zich met zijn schietstoel uit de cockpit en kwam hij midden in de cumulonimbus terecht. Wonder boven wonder wist hij barre tocht door de wolk te overleven…….

Een wolkenboek als dit in de Nederlandse taal is niet eerder uitgebracht en zeker een aanwinst. Dat vindt ook wolkenfysicus Pier Siebesma van het KNMI, die onder de indruk is van het wolkenboek: “wolken spelen een belangrijke rol in het klimaatonderzoek maar de verandering van het wolkendek in een opwarmend klimaat vormt nog altijd een grote onbekende in klimaatmodellen”. Ook dat aspect komt aan bod in het boek. Verder gaat de auteur ook uitvoerig in op condensatiestrepen door vliegtuigen en de invloed daarvan op het broeikaseffect.

Boekgegevens
Gavin Pretor-Pinney. De Wolkengids. De Bezige Bij, Amsterdam, 2006. Nederlandse versie door Richard Kruis van The Cloudspotter’s Guide eerder verschenen Hodder & Stoughton in Londen.  Paperback, 344 bladzijden. ISBN 90 234 2246 5. Prijs € 19.90.