Nieuw IPCC-rapport over klimaat

Op 18 november verscheen het Special Report on Managing the Risks of Extreme Events and Disasters to Advance Climate Change Adaptation van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC).

In de nacht van donderdag 17 op vrijdag 18 november klonk om 2.30 uur de laatste hamerslag in Kampala: de beleidssamenvatting van het speciale IPCC-rapport over klimaatextremen en adaptatie was goedgekeurd door het klimaatpanel. Na 4 lange en slopende dagen. Hiermee is een unicum voor het IPCC een feit: voor het eerst is er een geïntegreerd rapport gemaakt door de werkgroepen I (fysische klimaatverandering) en II (adaptatie en kwetsbaarheden).

Wat is het belangrijkste nieuws uit dit rapport?

• Er is meer regionaal inzicht in de relatie tussen klimaatextremen, de risico’s en de onzekerheden.
• Vanaf 1950 is het aantal weersextremen toegenomen, hoewel er grote regionale verschillen zijn en sommige typen extremen mogelijk zijn afgenomen.
• Zelfs zonder klimaatverandering nemen de risico’s voor extremen toe omdat er meer mensen worden blootgesteld aan weersextremen.
• Voor de komende 20 tot 30 jaar is de verwachte toename van extremen klein ten opzichte van de natuurlijke variabiliteit.
• Het uitstellen van het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen leidt waarschijnlijk tot een toename van klimaatextremen in deze eeuw, waardoor ze een steeds belangrijkere factor worden in de verhoging van het risico voor extreem weer. Hoe meer extremen, hoe lager de voorspelbaarheid.
• De belangrijkste factoren bij rampen zijn blootstelling (leven op plaatsen waar het klimaat veel extremen heeft) en kwetsbaarheid (bijvoorbeeld armen, zieken, laag-opgeleiden).
• De temperatuurstijging en daarbij behorende hittegolven leveren vooral problemen op in verstedelijkte gebieden.
• De belangrijkste bijdragen aan het verlagen van risico’s door extreem weer zijn: betere levensomstandigheden, goede infrastructuur, opleiding, informatie, welvaartsgroei, goed bestuur, rampenplannen en goede organisatie om die plannen uit te voeren.

Wat zijn de trends in de klimaatextremen?

Hieronder volgen in meer detail de bevindingen uit het rapport over de trends in klimaatextremen. Uit de metingen sinds 1950 en de projecties in de 21ste eeuw komen de volgende conclusies:

• Het is zeer waarschijnlijk dat de dagelijkse maxima en minima op een hogere temperatuur zijn komen te liggen en het is vrijwel zeker dat dit deze eeuw zal doorzetten.
• Er is een kans dat hittegolven frequenter en extremer zijn geworden; het is zeer waarschijnlijk dat ze toenemen deze eeuw.
• Het is waarschijnlijk dat er meer zware neerslag is en dat deze toename deze eeuw doorzet. Wel zijn er grote verschillen tussen de regio’s. Enkele voorbeelden: de Verenigde Staten laten een toename zien, en West-Afrika, West-Azië en Zuid-Australië laten een afname zien. Er zijn ook verschillen binnen regio’s.
• Het is waarschijnlijk dat droogte is toegenomen; er is een kans dat deze trend doorzet deze eeuw.
• De kans is klein dat het aantal en de ernst van zware tropische cyclonen zijn toegenomen; het is waarschijnlijk dat ze zullen toenemen deze eeuw.
• Het is waarschijnlijk dat extreem hoge waterstanden op zee vaker voorkomen en zeer waarschijnlijk dat deze toename doorzet deze eeuw.

Wat kunnen we zeggen voor de regio waar Nederland toe behoort?

De trends gelden niet voor afzonderlijke landen. Er zijn hiervoor te weinig metingen beschikbaar en de modellen zijn te grofmazig. Het rapport verdeelt de aarde in 23 regio’s. Nederland ligt op de grens van de regio’s Noord- en Centraal-Europa. De volgende trends zijn van toepassing voor het hele gebied waar Nederland onder valt dus niet speciefiek voor ons land:

• Het is zeer waarschijnlijk dat de dagelijkse maxima en minima op een hogere temperatuur zijn komen te liggen en dat dit deze eeuw zal doorzetten.
• Er is een kans dat hittegolven frequenter en extremer zijn geworden en dat ze toenemen deze eeuw.
• In de winter is er kans op meer zware neerslag en het is zeer waarschijnlijk dat deze trend deze eeuw doorzet. Voor de zomer zijn hier geen aanwijzingen voor.
• Er is een kans dat droogte is toegenomen en dat deze trend doorzet deze eeuw.
• Het is waarschijnlijk dat de route van lage drukgebieden zich noordwaarts verplaatst en er is kans dat dit doorzet deze eeuw.
• Er is een kans dat het aantal stormen zal afnemen deze eeuw.

Is er een aandeel van menselijke activiteiten in de gemeten trends van extremen?

Het is niet eenvoudig uit klimaatextremen de menselijke bijdrage te bepalen, omdat klimaatextremen van nature zeer variabel zijn. Dit kan wel voor de extremen die sterk zijn gekoppeld aan wereldwijde veranderingen, zoals de mondiale opwarming en de zeespiegelstijging.

• Het is waarschijnlijk dat de mens een aandeel heeft in stijging van de dagelijkse maxima en minima temperaturen.
• Het is waarschijnlijk dat de mens heeft bijgedragen aan toename van extreem hoge waterstanden op zee.

Voor zware neerslag is er een kans dat de mens heeft bijgedragen aan de toename van zware neerslag. Voor andere type extremen (zoals droogte, stormen, etc.) kan de menselijke bijdrage niet worden bepaald door de grote variabiliteit.

Wat is het verschil tussen dit rapport en het vorige?

• De modellen zijn doorgelicht en verbeterd, zodat het vertrouwen in de uitkomsten enigszins is toegenomen in vergelijking met het vorige rapport. Maar ook is er meer inzicht gekomen in de betrouwbaarheid van modellen.
• In plaats van 'zeer waarschijnlijk' (>90% kans) denken de experts nu dat het 'waarschijnlijk' (>66% kans) is dat er wereldwijd meer zware regenval zal komen in deze eeuw.
• In plaats van 'waarschijnlijk' denken de experts nu dat het 'zeer waarschijnlijk' is dat extreem hoog water wereldwijd op zee vaker voor zal komen.
• De modellen hebben veel meer regionaal detail, zodat er meer regio’s zijn opgenomen. Maar naarmate de schaal kleiner is, wordt de onzekerheid groter.

Wat heeft het Nederlandse beleid aan dit rapport?

• Het klimaatadaptatiebeleid maakt gebruik van de KNMI klimaatscenario’s die zijn in lijn met de bevindingen in dit rapport.
• Nederland zet een robuust beleid in voor haar zoetwatervoorziening en met de Deltawet om ons afdoende te beschermen tegen de zeespiegelstijging.
• Geeft richting aan het ontwikkelingsbeleid. Laat zien dat het beschouwen van water als een speerpunt een goede prioriteit is.
• De analyses van klimaatextremen bevestigen dat de aarde mondiaal blijft opwarmen. Dit is een belangrijke steun voor het Europese mitigatiebeleid dat leidend is voor Nederland.

Wat betekenen de resultaten van dit rapport voor de klimaatbijeenkomst in Durban?

De bevindingen in de IPCC rapporten leveren het kennisfundament voor de United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) wat betreft klimaatverandering en voor het bepalen van de urgentie om maatregelen te treffen. De inzet van Nederland wordt door het ministerie van Infrastructuur en Milieu (DGMilieubeheer) voorbereid in samenwerking met andere departementen.