November 2003: Uitzonderlijk zacht weer in november

De laatste dagen waren al steeds zeer zacht maar 22 en 23 november spande de kroon met temperaturen van meer dan 15 graden. De vliegbasis Twenthe noteerde op 23 november 16,3 graden. Voor eind november is dat uitzonderlijk en liggen de waarden in de buurt van de records (zie ook warmterecord Noorwegen). Drie jaar geleden eindigde november ook al zeer zacht en op 28 en 29 november 2000 noteerde Woensdrecht achtereenvolgens 15,7 en 15,6 graden. Het record voor de laatste tien dagen van november in De Bilt is 15,7 graden op 21 november 1947. Op 27 november 1983 werd hier nog 15,1 graden gemeten. Landelijk staat het eind-novemberrecord op 18,8 graden op 22 november 1929 in Maastricht.

November warmer dan oktober
November was dit jaar warmer dan oktober die met een gemiddelde temperatuur van 7,5 graden in De Bilt toevallig zeer koud was. Iets dergelijks is de afgelopen honderd jaar nog maar een keer eerder gebeurd: in 1994 toen november met 10,2 graden de zachtste was sinds het begin van de metingen in 1706, terwijl oktober 1994 met 9,4 graden juist iets kouder was dan het langjarig gemiddelde. Kijken we naar de volledige meetreeks over drie eeuwen dan was november in drie jaren warmer dan oktober: 1817, 1850, 1881 en 1994. (extremen van november sinds 1901)

Warm weer in november
Onder uitzonderlijke omstandigheden en föhneffect kan het in ons land in november soms nog 20 graden worden. Zo werd op 11 november 1995 in het inmiddels opgeheven weerstation Oost Maarland 19,8 graden gemeten, slechts 0,2 graad onder het eeuwrecord voor de periode 11-20 november. Daags daarna werd daar 19,4 graden bereikt. Op 12 november 1926 noteerde Sittard het decaderecord van 20,0 graden. Ook in 1994 was deze maand warm. In Limburg werd het toen in het begin van de maand op drie achtereenvolgende dagen warmer dan 20 graden. Op 4 november 1994 registreerden de weerstations van het KNMI in het uiterste zuiden van Limburg 21,1 graden, voor de hele maand november en voor ons land de hoogste temperatuur van de 20e eeuw.

De zon heeft in deze tijd van het jaar niet veel kracht meer en zeer zacht weer in november en de winter hangt altijd samen met een sterke aanvoer van zachte lucht. Meestal waait het onder die omstandigheden dan ook flink en wordt de zachte lucht met een zuidwestelijke wind aangevoerd uit gebieden met een subtropisch klimaat. Omdat de zon voor de warmte nu niet de belangrijkste factor is kan de hoogste waarde van de temperatuur op elk moment van de dag worden bereikt.

Onder zulke omstandigheden kan de temperatuur in november zelfs midden in de nacht nog ruim boven 10 graden blijven: in De Bilt is op 1 november 1968 een minimumtemperatuur gemeten van 14,1 graden, de warmste novembernacht van de eeuw. Overdag haalde De Bilt 17,7 graden als hoogste temperatuur op 4 november 1998 en op 7 november van de jaren 1955 en 1965.

De gemiddelde temperatuur gaat in de loop van de maand snel omlaag van ongeveer 8 graden in het begin van de maand tot 4 graden eind november. Aan het eind van de maand zijn temperaturen boven 15 graden dan ook veel uitzonderlijker dan begin november. Op 22 november 1929 is in Maastricht 18,8 graden gemeten, de hoogste temperatuur van ons land voor de laatste tien dagen van november. De hoogste minimumtemperatuur in De Bilt in de tweede helft van de maand is 13,1 graden op 22 november 1947.