Ontdekking bruine wolk boven Azië

Half augustus 2002 waren niet alleen de overstromingen in Midden-Europa wereldnieuws maar ook de ontdekking van een smogwolk boven Azië. Volgens het Milieuprogramma van de Verenigde Naties (UNEP) vormt grootschalige luchtvervuiling boven zuid-Azie een bedreiging voor de gezondheid van honderdduizenden mensen in Zuidoost-Azië en kan de wolk ook klimatologisch gevolgen hebben. Verschillende onderzoekers van het KNMI waren betrokken bij het Indische Oceaan project (INDOEX) waarop het spraakmakende VN-rapport is gebaseerd.

Tijdens het INDOEX project (1996-1999) zijn met behulp van vliegtuigen, schepen, satellieten metingen gedaan van de atmosfeer boven het zuiden van Azië en de Indische Oceaan. Zuid-Azië is een dicht bevolkt gebied met landen als India, Bangladesh, Bhutan, de Malediven, Afghanistan, Nepal, Pakistan en Sri-Lanka. De onderzoekers hebben gevonden dat zich boven dit gebied gedurende een groot deel van het jaar een bruine wolk met luchtvervuiling bevindt. De vervuiling bestaat onder meer uit roet- en sulfaatdeeltjes en koolmonoxide.

De wolk met vervuiling kan volgens het rapport verschillende gevolgen hebben:

• De smog heeft nadelige effecten op de gezondheid van mensen, dieren en planten;
• De roetdeeltjes absorberen zonnestraling waardoor het oppervlak afkoelt en de lagere atmosfeer opwarmt;
• Door de afname van het zonlicht aan het oppervlak kan de opbrengst van de rijstteelt met wel 10% afnemen;
• De deeltjes in de bruine wolk beïnvloeden de vorming van regen. Mogelijkerwijs kan dit voor meer droogte zorgen in een gebied dat Pakistan, noordwest India en Aghanistan omvat, en voor meer regen in het gebied rondom Bangladesh, noordoost India en Nepal;
• De zuurgraad van de regen neemt toe.

Aan de meetcampagnes van INDOEX hebben meer dan 200 onderzoekers uit Europa, India en de VS deelgenomen. Nederland heeft deelgenomen met modelberekeningen, vliegtuigmetingen en meteorologische ondersteuning van de metingen van de verspreiding van de luchtvervuiling vanuit India naar het relatief schone gebied boven de Indische Oceaan.

Mijke Zachariasse onderzocht de verspreiding van de vervuiling over de Indische Oceaan en naar het Zuidelijk Halfrond. In haar proefschrift, waarop zij promoveerde aan de TU Eindhoven, stelde ze vast dat deze veel sterker is dan tot voor kort werd aangenomen.

Voor de toekomst is het belangrijk om meer inzicht te krijgen in de gevolgen van deze grootschalige luchtverontreiniging voor klimaat en milieu. Dat kan bijvoorbeeld het uitvoeren van meer modelberekeningen.

Met dank aan Peter van Velthoven, Afdeling Klimaatonderzoek en Seismologie