Ook Antarctica warmt op

Antarctica was nog een van de weinige uitzonderingen in de warmer wordende wereld. Nu blijkt ook dit continent warmer te worden. Amerikaanse onderzoekers stelden onlangs vast dat de opwarming zelfs geldt voor heel Antarctica.

Uit eerdere studies bleek dat de temperatuur alleen het westen van Antarctica stijgt. Dat meldt ook het Intergovernmental Panel in Climate Change nog zijn jongste rapport. Volgens het IPCC (2007) zijn alle continenten de afgelopen decennia warmer geworden, behalve Antarctica.

Weinig meetpunten
Probleem is echter dat het hier ontbreekt aan een dicht netwerk van weerstations. In het binnenland zijn nauwelijks meetpunten te vinden, de meeste staan langs de kust. De Amerikaanse onderzoekers, die hun bevindingen in Nature hebben gepubliceerd, vulden de leemte door gebruik te maken van satellietgegevens. Door middel van statistische technieken kwamen ze tot de conclusie dat zowel het westen als het oosten van Antarctica zo’n tiende graad Celsius per tien jaar opwarmt. Dat is ongeveer de helft van de wereldwijde trend in de afgelopen decennia. Diepvriescontinent Antarctica met een gemiddelde temperatuur van meer dan veertig graden onder nul zal dus niet snel ontdooien.In het westen gaat de opwarming harder dan op het Antarctisch schiereiland. Dat is vreemd genoeg in strijd met de resultaten van eerdere meetgegevens. Een grondige verificatie van de metingen is dus nog gewenst om deze conclusie te kunnen bevestigen.

Opwarming zeeën rond Antarctica
De onderzoekers relateren de opwarming van Antarctica aan de gebieden rond het continent. Dit is eerder onderzocht door de Nederlandse onderzoeker Nicole van Lipzig, die indertijd voor het KNMI onderzoek deed op de Zuidpool met het klimaatmodel RACMO. Volgens Van Lipzig, tegenwoordig hoofddocent Aard- en Omgevingswetenschappen aan de Katholieke Universiteit van Leuven, wordt de opwarming van Antarctica voornamelijk veroorzaakt door de opwarming van de zeeën rond het continent. Haar conclusie wordt nu, tien jaar na dato, bevestigd door de Amerikaanse onderzoekers.

De nieuwe onderzoeksresultaten, die wijzen op een totale opwarming van Antarctica, kunnen gevolgen hebben voor het afschatten van zeeniveaustijgingen. Het effect is tweeledig: warmere lucht leidt tot meer neerslag op het centrale deel van continent en aangroei van ijs. Aan de randen van Antarctica leidt de warmte juist tot een grotere afsmelting van ijsplaten waardoor de hoevelheid ijs daar afneemt.

Geen eenduidige conclusie
De studie van de Amerikanen is volgens Richard Bintanja van het KNMI, die als klimaatonderzoeker op Antarctica werkzaam was, zeker een doorbraak voor het klimaatonderzoek maar er blijven nog veel vraagtekens staan. Een definitieve uitspraak of Antarctica nu groeit of afsmelt is nog niet verantwoord, maar het nieuwe inzicht over de temperatuurveranderingen zal zeker invloed hebben op toekomstige schattingen.

Zuidpoolreis Willem Alexander en Maxima
Kroonprins Willem Alexander en Prinses Máxima der Nederlanden hebben op uitnodiging van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) van 6 tot en met 9 februari een bezoek gebracht aan Antarctica. De Prins en Prinses worden tijdens deze reis begeleid door dr. R.H.A. Plasterk, minister Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en prof.dr. J. Engelen, voorzitter van het algemeen bestuur van NWO.

Minister Plasterk in NRC: "Ik wil betrokkenheid tonen, wetenschappers laten merken dat ik waardeer wat ze doen. En dat effect wordt altijd nog versterkt als iemand van het koninklijk huis meereist. Het belangrijkste doel is evenwel het publieke bewustzijn te vergroten over onderzoek dat in de poolgebieden loopt".

International Polar Year
Het bezoek van de Prins en Prinses vindt plaats in het kader van het International Polar Year (IPY). Het pooljaar stimuleert internationaal gecoördineerd wetenschappelijk onderzoek en culturele projecten. Kennisoverdracht en een breed publiek bewust maken van het belang van de poolgebieden voor de samenleving is een van de aandachtsgebieden tijdens het IPY.

Persoonlijk verslag Willem Alexander en Maxima
Het prinselijke paar hield een blog bij over de reis. In zijn tweede blog schrijft de prins: "Tijdens deze korte wandeling van twee uur hebben wij temperatuurverschillen meegemaakt die je anders weinig tegenkomt. Zelfs als het warm is kan het letterlijk enkele tellen later weer echt koud zijn. Naast kou is de zon, of liever gezegd de straling van de zon, een onzichtbaar gevaar. Dankzij het gat in de ozonlaag moet je hier altijd je ogen en gezicht goed beschermen, ook al is het geheel bewolkt".

Roman Richard Bintanja over reis naar de Zuidpool
Naar aanleiding van zijn werk op Antarctica verscheen zijn roman Poolreizen.