Oude bomen werpen nieuw licht op droogte

De recente opeenvolging van droge jaren in West-Europa was uitzonderlijk. Doordat droogte grote gevolgen kan hebben, wordt veel onderzoek gedaan naar de frequentie van droogtes en veranderingen daarin. In Nederland is bijvoorbeeld een verdrogende trend aangetoond, vooral in het binnenland en in het voorjaar. Niet door minder regen, maar door meer verdamping.

Aan de hand van jaarringen van bomen is onderzocht hoe uitzonderlijk de droogte in Midden-Europa was

Europa heeft in de afgelopen eeuwen een afwisseling van droge en natte perioden gekend, maar er lijkt een trend te zijn naar steeds drogere zomers. Een groep Europese onderzoekers heeft getracht aan de hand van jaarringen van bomen te onderzoeken hoe uitzonderlijk de droogte in het midden van Europa de afgelopen jaren was. Ze hebben daarbij niet alleen levende eiken gebruikt, maar ook eiken uit houten constructies en archeologische vondsten. Hierdoor konden ze meer dan 21 eeuwen terug kijken.

Volgens de bomen is droogte in Europa erg wisselend geweest maar neemt deze langzaam toe in de laatste duizend jaar (figuur 1). Klimaatmodellen zijn nog niet in staat deze variaties te reproduceren. Veranderingen in de oceaan spelen hierbij waarschijnlijk een rol. De oceaan kan namelijk de wind boven Europa beïnvloeden. Wel is duidelijk dat de recente sterke opwarming van de aarde tot grotere kansen op droge periodes heeft geleid door toegenomen verdamping. Ook in de boomringen grafiek zien we Europa in de laatste honderd jaar sterker uitdrogen.

Nederland wordt droger

In Nederland wordt het ook droger. De grond droogt uit als er minder regen valt dan dat er aan water uit de grond verdampt. Een maat hiervoor is het neerslagtekort. Het neerslagtekort in de 5% droogste jaren is vooral in de zuidelijke helft van het land sterk toegenomen. Dat zien we als we de nieuwe klimaatnormalen over 1991-2020 vergelijken met de periode 1981-2010 (figuur 2). Al sinds eind jaren zeventig zien we dat met name het voorjaar droger wordt. 

Niet minder regen, maar meer verdamping

Het binnenland is droger geworden. Niet door minder regen, maar door meer verdamping. Het KNMI klimaatdashboard laat zien dat het in de lente en zomer zo’n 1.5 graad warmer is geworden sinds eind jaren 70.  Deze opwarming - voor een belangrijk deel veroorzaakt door de stijgende concentraties broeikasgassen in de atmosfeer -  zorgt voor meer verdamping. 

Toekomst droogte

Er wordt momenteel veel onderzoek gedaan om meer inzicht te krijgen in de kans op drogere zomers in de toekomst als de aarde verder opwarmt. Klimaatmodellen geven aan dat het in de zomer minder gaat regenen in Zuid-Europa en meer in Noord-Europa. Nederland zit daar precies tussenin en dat maakt het voor Nederland onzeker. Sommige modellen geven meer hogedrukgebieden in de toekomst wat voor meer droogte zorgt, andere geven weinig verandering. Zonder neerslagtoename zullen de zomers in elk geval droger worden. 

KNMI-klimaatbericht door Carine Homan