Oude scheepslogboeken nieuwe bron voor klimaatonderzoek

'Nederland is verder opgewarmd', luidde de boodschap van het KNMI dit voorjaar. Het is het zoveelste zorgwekkende geluid over veranderingen in ons klimaat. Wetenschappers wijzen het broeikaseffect aan als de belangrijkste oorzaak van de wereldwijde klimaatverandering. Hoe groot de globale opwarming precies is, weet men niet. Belangrijk vergelijkingsmateriaal over hoe het weer er vóór 1850 uitzag, voordat de industrie op grote schaal CO2 ging uitstoten, was er namelijk niet. Het Europese project Climatological database for the World's Oceans (CLIWOC) brengt daar nu verandering in.

Onderzoekers hebben in de archieven van de vroegere zeemogendheden nieuwe weergegevens gevonden in logboeken van schepen die tussen 1750 en 1850 de oceanen bevoeren. In het totaal zijn er 900 logboeken geanalyseerd, waarvan 150 afkomstig uit het Nationaal Archief. Wetenschappers kunnen met deze nieuwe informatie vaststellen hoe het klimaat er zonder het broeikaseffect uitzag en hoe groot het effect van de opwarming vandaag de dag is.

Projectleiding KNMI
In het CLIWOC-project werken klimatologen samen uit Nederland, Engeland en Spanje. Het vastleggen van de gegevens uit de scheepsjournalen, gefinancierd door de Europese Unie, heeft 3 jaar geduurd en wordt in december afgerond. In Nederland is de projectleiding in handen van het KNMI. Maritiem meteoroloog Frits Koek is verantwoordelijk voor de database waarin uiteindelijk alle weersgegevens terechtkomen. Het hoofd klimaatanalyse Günther Können is verantwoordelijk voor de internationale coördinatie. Het verzamelen van de informatie en het invoeren is gedaan door het Nederlands Instituut voor Wetenschappelijke Informatiediensten (NIWI), onderdeel van de KNAW.

Resultaten
Een team van tien medewerkers van beide instituten heeft de afgelopen jaren in de Nederlandse archieven en musea gezocht naar scheepslogboeken. Alle relevante informatie over het weer zette het CLIWOC-team in een database waar wetenschappers uit de hele wereld straks bij kunnen voor hun eigen onderzoek. De systematische rapportages leveren een vracht aan nieuwe gegevens op. Alleen al uit de 150 logboeken uit het Nationaal Archief haalden ze 30.000 weerwaarnemingen. Daar komen nog eens 36.000 gegevens bij uit de logboeken van het KNMI zelf. In totaal bevat de grote CLIWOC-database van alle Europese partners in december meer dan 150.000 weerwaarnemingen. Het KNMI zal al deze informatie ordenen naar windgegevens, bewolkingsfractie, stroomsnelheid van de zee en luchtdruk. Zo ontstaat er voor het eerst een gedetailleerd beeld van het wereldwijde klimaat zonder de menselijke invloed op het klimaat.

Meer informatie:
In het  van het Nationaal Archief Magazine (augustus 2003) staat het volledige artikel over het klimaatproject. Dit is digitaal verkrijgbaar bij de afdeling communicatie van het Nationaal Archief:
Mw. S. Barbier
Tel: 070-331 5455
E-mail: suzanne.barbier@nationaalarchief.nl.
Buiten kantooruren: 06-48361453

Belangstellenden kunnen ook een gratis exemplaar ophalen bij het Nationaal Archief, Prins Willem Alexanderhof 20 in Den Haag (naast CS). Openingstijden dinsdag 9-21 uur, woensdag t/m vrijdag 9- 17 uur en zaterdag 9-13 uur.