Ozongat 2007 kleiner dan gewoonlijk

Het ozongat over Antarctica is zo'n 30 procent kleiner dan de recordgrootte van vorig jaar. Volgens metingen van ESA's Envisat satelliet piekte het ozontekort bij 27.7 miljoen ton, terwijl dit vorig jaar nog een record hoeveelheid van 40 miljoen ton bedroeg.

Het ozontekort wordt bepaald uit berekeningen van de oppervlakte en de diepte van het ozongat. De oppervlakte van het ozongat – daar waar de ozon concentratie minder bedraagt dan 220 Dobson Units (DU) – was 24.7 miljoen vierkante kilometer, ongeveer de grootte van Noord Amerika. De minimum waarde lag bij ongeveer 120 Dobson Units. De Dobson is de eenheid waarin de dikte van de ozonlaag wordt uitgedrukt. Wetenschappers beweren dat het kleinere ozongat van dit jaar te wijten is aan natuurlijke variaties in temperatuur en luchtstromingen en geen indicatie is voor een lange termijn trend.

Geen teken van herstel
“Hoewel het ozongat dit jaar kleiner is dan gewoonlijk, kunnen we hieruit nog niet concluderen dat de ozonlaag al aan het herstellen is. Dit jaar was het ozongat minder gecentreerd rond de zuidpool dan in andere jaren, waardoor het zich met warmere lucht kon vermengen. Dit reduceerde de groei van het gat omdat ozon wordt afgebroken bij temperaturen onder de -78 graden Celsius, ”zegt Ronald van der A, ozononderzoeker bij het KNMI.

Gedurende de winter op het zuidelijke halfrond vindt door de heersende winden (de zogenoemde polaire vortex) vrijwel geen uitwisseling plaats tussen de lucht boven Antarctica en de gematigde breedten. Dit leidt tot zeer lage temperaturen. In deze kou en de continue duisternis van de poolnacht worden in de stratosfeer parelmoerwolken gevormd die chloorfluorkoolwaterstoffen (CFK's) bevatten.

Bij het aanbreken van de lente leidt het teruggekeerde zonlicht en de aanwezigheid van wolken in de stratosfeer tot de vorming van chloor radicalen uit CFK moleculen, die ozon afbreken tot zuurstofmoleculen. Eén enkele chloor radicaal heeft de potentie om duizenden ozonmoleculen af te breken.

Het ozongat, voor het eerst ontdekt in 1985, blijft bestaan tot november of december, wanneer de luchtstromingen rond de zuidpool zwakker worden en ozonarme lucht wordt gemengd met de ozonrijke lucht erbuiten.

Sciamachy en OMI
Het KNMI gebruikt de data van het SCIAMACHY (Scanning Imaging Absorption Spectrometer for Atmospheric Cartography) en OMI (Ozone Monitoring Instrument) om dagelijks wereldwijde ozonwaarden en ozonverwachtingen voor negen dagen vooruit te genereren.

Deze data vormen de basis van operationele ozonmonitoring and ozonverwachtingen die onderdeel zijn van PROMOTE (PROtocol MOniToring for the GMES (Global Monitoring for Environment and Security) Service Element). Het PROMOTE consortium bestaat uit meer dan 30 partners van 11 landen, waaronder het KNMI. Als onderdeel van de PROMOTE en TEMIS, wordt de satellietdata gecombineerd met meteorologische data om betrouwbare ozon- en UV index verwachtingen te maken.