Raadselachtige donkere vlekken op Meteosatbeelden

Begin september 1997 belde weeramateur Jaap Venker het KNMI over donkere vlekken die hij geregeld op satellietfoto's had gezien. Hij vroeg of wij dat ook hebben gezien en wat de verklaring kon zijn. Meteoroloog Cees Ceulemans kon de waarneming van de heer Venker bevestigen en had de donkere vlekken zelf ook gezien. Om de raadselachtige vlekken te kunnen verklaren heeft het KNMI contact opgenomen met EUMETSAT en naar aanleiding van hun reactie konden we onderstaand antwoord geven.

In de infrarood beelden van METEOSAT zijn soms over een vrij korte periodes zwarte vlekken te zien, met name in het noordelijk deel. De vlekken zijn vooral duidelijk in het waterdamp kanaal (WV Channel, 5,7 - 7,1 micrometer). Het is een welbekend fenomeen, dat alleen optreedt rond de zonnewende (equinox) wanneer de zon laag boven de aardbol staat. De zonnestralen komen dan onder een kleine hoek op de optiek van het beeldvormend instrument (de stralingsmeter). Wanneer de zon in lijn staat met het zichtveld ontstaat er een interne reflectie in het instrument (een soort verblinding ), waardoor interferentie ontreedt die de zwarte vlekken veroorzaakt. De waarneming is dan eigenlijk verstoord en zou niet in het totale beeld moeten worden opgenomen. Omdat het slechts een klein deel van het totale beeld betreft, wordt dat beeld toch door EUMETSAT beschikbaar gesteld. Het fenomeen manifesteert zich dus rond (voor en na) de equinox en is kortweg het interferentie patroon van de recht invallende zonnestralen met de interne optiek van het instrument.