Regenorkaan Harvey

Orkaan Harvey die ernstige overstromingen veroorzaakt in de Amerikaanse stad Houston is uitzonderlijk vooral door de enorme hoeveelheden regen. Harvey dankt zijn ontstaan aan een samenloop van omstandigheden: hoge zeewatertemperaturen in combinatie met een scherpe begrenzing van warme en koudere lucht en een zeer vochtige atmosfeer.

De orkaan vormde zich op 17 augustus uit een tropische storm ten oosten van de Caribische eilanden. Boven het Mexicaanse schiereiland Yucatan doofde de orkaan uit om vervolgens boven Golf van Mexico weer in kracht toe te nemen en opnieuw de orkaanstatus (vanaf 117 km/u) te bereiken. Daarna ging de ontwikkeling zeer snel. Harvey groeide op 25 augustus uit tot een orkaan van de een na zwaarste categorie (4) voordat hij de kust van de Amerikaanse staat Texas bereikte. De sterke winden met snelheden meer dan 210 km/uur hebben daar met name in de kustplaatsen veel schade aangericht.

Nog gevaarlijker dan de wind is de enorme regenval die Harvey oplevert

Harvey bewoog zeer langzaam waardoor de getroffen gebieden met langdurige zware regen te maken hadden. De zeewatertemperatuur vlak voor de kust is met 30 graden ongeveer anderhalve graad warmer dan normaal. Warme lucht kan meer waterdamp bevatten. Samen zorgde dat voor neerslaghoeveelheden van 500 tot meer dan 1000 mm in sommige gebieden. Deze regen stroomt richting kust en zorgt onderweg ook landinwaarts samen met de lokaal gevallen neerslag voor grote overstromingen. Met name de kwetsbare stad Houston is zwaar getroffen.

Neerslagrecord van ruim 1300 mm regen

In Texas is plaatselijk meer dan 1300 mm gevallen, een nieuw neerslagrecord. Ter vergelijking, het record voor de totale neerslag over een jaar in Nederland is 1200 millimeter, gemiddeld valt in ons land 847 mm per jaar.

Harvey vormde het abrupte einde van een periode van relatieve rust voor de VS. Sinds 2005 is er geen zware orkaan (categorie 3 of zwaarder) in de VS aan land gekomen. De laatste orkaan die Texas trof was in 2008. Het aantal orkanen in de Noord-Atlantische oceaan (gemiddeld 6) vertoont grote schommelingen van jaar tot jaar. Het orkaanseizoen loopt van juli tot november. Orkanen kunnen ontstaan als het zeewater warmer is dan 27 graden. In Nederland worden dergelijke zeewatertemperaturen nooit bereikt en kunnen geen orkanen zoals Harvey ontstaan. Behalve zeewatertemperaturen spelen veel andere factoren zoals El Niño, Saharastof en de West-Afrikaanse moesson een belangrijke rol. Ook komen sommige jaren veel meer orkanen aan land dan andere.

In Nederland worden dergelijke zeewatertemperaturen nooit bereikt en kunnen geen orkanen zoals Harvey ontstaan

Meer zware orkanen door klimaatverandering

Op dit moment zijn er nog geen aanwijzingen dat het aantal orkanen in de Noord-Atlantische oceaan toeneemt. Naast de invloed van de bovengenoemde factoren speelt het ontbreken van goede waarnemingen uit het verleden een rol. Er worden tegenwoordig meer orkanen geregistreerd dan vroeger. In het verleden waren er echter geen satellieten die alles registreerden maar kwam de informatie van schepen die toevallig in de buurt voeren. Klimaatmodellen verwachten een afname van het totaal aantal orkanen omdat door klimaatverandering de atmosfeer stabieler wordt. Het aantal zware orkanen neemt wel toe vanwege de toename van beschikbare energie in een warmer klimaat. We krijgen dus een verschuiving naar meer zware orkanen.

Wat de metingen wel laten zien is een toename van de intense regenval. Onderzoekers van het KNMI hebben naar aanleiding van de overstromingen van vorig jaar in Louisiana laten zien dat de waargenomen neerslag over een periode van drie dagen langs de Golfkust een sterke toename laat zien, ongeveer 20% over de afgelopen 100 jaar. Klimaatmodellen laten zien dat de helft hiervan, 10%, door de toename van de CO2-concentratie in de atmosfeer komt. We weten nog niet wat de andere helft verklaart: mogelijk een natuurlijke schommeling, maar het kan ook zijn dat de klimaatmodellen de toename onderschatten.