Reuzenijskap maakte ijstijden langer en strenger

De atmosfeer op aarde is de afgelopen drie miljoen jaar geleidelijk met tien graden afgekoeld waardoor er ijstijden konden ontstaan. Ongeveer een miljoen jaar geleden werden de ijstijden zelfs flink strenger en langer.

De twee Noord-Amerikaanse ijskappen vloeiden samen tot één grote. Hierdoor koelde het klimaat op aarde nog meer af.

Tot deze bevindingen zijn wetenschappers van KNMI en Universiteit Utrecht gekomen na het vaststellen en bestuderen van klimaatdata die drie miljoen jaar terug in de tijd gaan. Het is voor het eerst dat er voldoende lange en aaneengesloten datareeksen van atmosferische temperatuur, landijsbedekking en zeeniveau beschikbaar is. Door gebrek aan geschikte klimaatdata, is er over de ijstijden – zoals het ontstaan - nog veel onbekend. Analyse oceaanbodem
R. Bintanja (KNMI) en R. van der Wal (Universiteit Utrecht) hebben tijdens hun onderzoek een nieuwe methode gebruikt voor het verkrijgen van de lange reeks klimaatdata. Zij hebben het analyseren van kernen uit de diepe oceaanbodem gecombineerd met een gedetailleerd ijskapmodel. Hieruit is gebleken dat de temperatuur in het Noordelijk Halfrond de afgelopen drie miljoen jaar zo’n tien graden is gedaald. Deze temperatuurdaling is de belangrijkste oorzaak voor het ontstaan van de ijstijden en ijskappen zo’n 2,7 miljoen jaar geleden. Aanvankelijk duurde elke ijstijd ongeveer veertigduizend jaar waarin drie ijskappen ontstonden: twee in Noord-Amerika en één in Eurazië. Echter, één miljoen jaar geleden vond er geleidelijk een omslag plaats naar veel koudere en langdurige ijstijden die honderdduizend jaar duurden.

Reuzenijskap
Bintanja en Van der Wal hebben ontdekt dat de twee Noord-Amerikaanse ijskappen een zeer grote rol speelden bij deze omslag. Door de geleidelijke afkoeling werden deze ijskappen steeds groter en vloeiden ze tijdens de ijstijden samen tot één grote continentale ijskap. Hierdoor koelde het klimaat nog meer af zodat de ijstijden kouder en langer werden. De ijstijd eindigde wanneer de ijskap te groot en daardoor instabiel werd, en weer afsmolt.

Klimaatverandering
Dit onderzoek geeft aan dat het klimaat op aarde enorme variaties heeft getoond en dat er door ogenschijnlijk kleine factoren plotselinge veranderingen kunnen optreden. Door het onderzoeken van deze processen op een lange tijdschaal krijgt de wetenschap beter inzicht in de mechanismen achter temperatuur- en zeeniveauveranderingen en daardoor in het klimaatsysteem. 

Artikel
R. Bintanja (KNMI, Universiteit Utrecht) en R.S.W. van de Wal (Universiteit Utrecht). The Onset of the 100,000-year glacial cycles and to the North American ice sheet dynamics, Nature 14 augustus 2008