Russische rook boven Nederland

Al maanden kampt Rusland met een aantal hardnekkige veenbranden. Op tientallen plaatsen woedt het vuur waarbij vooral veel rook wordt geproduceerd. Vaak smeult het veen ondergronds zodat het bestrijden van de vuurhaarden bijzonder moeilijk is. Een aantal brandhaarden bevindt zich vlak ten oosten van de Baltische Staten en ten noorden en oosten van Moskou.

De Russische hoofdstad ondervindt de directe gevolgen van de veenbranden door de zware rook die het zicht soms tot slechts enkele honderden meters terugbrengt. De rookpluimen zijn vanuit de ruimte groot genoeg om door de weersatellieten opgemerkt te worden. Lange dunne slierten rook zijn dan als wazige sluiers boven Rusland te vinden.
Op 10 september bleek dat een deel van de rookpluimen in westelijke richting dreef. Daarbij was zeer duidelijk te zien dat het zuidelijk deel van de Oostzee al bedekt was door deze sluiernevel. Een opname vanuit de weersatelliet van die dinsdagochtend laat de zware rookmassa duidelijk zien. Aan de zuidflank van een Scandinavisch hogedrukgebied bleef de oostelijke stroming tot 12 september gehandhaafd. De rookslierten verplaatsten zich daardoor verder westwaarts.

Uit trajectorieberekeningen, berekeningen waarbij wordt gekeken waar luchtdeeltjes vandaan komen en waar ze naar toe bewegen, bleek dat de lucht uit de zuidelijke Oostzee in 24 tot 36 uur ook Nederland zou kunnen bereiken. In de middag van 11 september werd duidelijk dat de Russische rook inderdaad boven ons land was terecht gekomen. De weersatelliet nam om 11.59 UTC (13.59 uur lokale tijd) een opname boven West-Europa. Daarop is een langgerekte wolkenband te vinden die zich uitstrekt van de Noordzee via ons land naar West-Duitsland.

Pal aan de oostkant van die wolkenband zien we een vage sluier, aangegeven met het woord rook.
Dit is dezelfde rookmassa die op de satellietfoto van 10 september nog boven de zuidelijke Oostzee lag en nu als een langgerekte sluier bijna ons land heeft bereikt.

Vijf uren later nam de NOAA-weersatelliet opnieuw de rooksluier waar.
Op dat moment, (11 september, 19 uur lokale tijd) is boven het westen van Nederland een tamelijk dikke witte massa te zien. Grotendeels is dat laaghangende bewolking waar de zon vrijwel niet doorheen dringt. Het oosten en noordoosten van het land is ook bedekt door een witgetinte massa, die echter veel minder dicht van structuur is. Die dunnere sluier is de rooksluier die het zonlicht sterk dempt. Het uiterlijk van de hemel was wit, waarbij het leek of er mist hing. De zon drong moeizaam door die smerige sluier heen. Iets meer oostwaarts is heel duidelijk veel schonere lucht te vinden, herkenbaar aan de donkerder (bruine) tint van het onderliggende land. Boven Noord-Duitsland is nog een rijtje stapelwolken te vinden die kleine buitjes produceerden. De rook boven ons land zat vooral in de onderste 1000 meter van de atmosfeer, opgesloten onder een laag warme lucht, de zogenaamde inversie. Midden op de middag, bedroeg het zicht op KNMI-station Eelde niet meer dan een paar kilometer. Toen 's avonds van het oosten uit de schone lucht binnenstroomde, sprong het zicht omhoog tot meer dan 10 kilometer.

Hoewel het waarschijnlijk wel vaker is voorgekomen, is het transport van rook vanuit Oost-Europa naar onze omgeving, vrij uniek. Dankzij de moderne observatietechnieken is een en ander goed te volgen. Op 12 september rookten de Russische veengebieden nog steeds. De satelliet legde keihard vast waar de smeulende rook weer nieuwe pluimen vormde. Die 12e september was in ons land juist een knalblauwe lucht te aanschouwen. De lucht uit de zuidelijke Oostzee was vervangen door schone Scandinavische lucht die bijzonder doorzichtig was. Een enorm contrast in zicht en uiterlijk van de hemel in een tijdspanne van slechts 12 uren.

Oproep
Wellicht hebben mensen in het oosten en noordoosten van het land toevallig die bewuste heiige woensdagmiddag een foto genomen waarop ook het uiterlijk van de lucht goed naar voren komt (bijvoorbeeld van een bruidspaar dat die middag in de buitenlucht een fotoreportage liet maken).
Zo'n foto zou geplaatst kunnen worden (uiteraard alleen als herkenbare personen op zo'n foto ook toestemming voor publicatie hebben verstrekt) op de KNMI-website, als illustratie van het weer van die late namiddag.

Enkele voorwaarden m.b.t. in te zenden digitale opnamen:

• Opnamen in jpg-format, niet groter dan 60 Kb per opname:
• De opname moet gemaakt zijn in de tweede helft van de middag van woensdag 11 september 2002, bij voorkeur op een locatie in oost- of noordoost-Nederland:
• Tijdstip van de foto en plaats waar deze gemaakt werd s.v.p. vermelden:
• De naam van de fotograaf, adres en woonplaats s.v.p. vermelden:
• Foto's als attachment te verzenden naar PR & Voorlichting, met vermelding van "Russische rook" in het onderwerpveld.

Het KNMI kan niet garanderen dat uw opname na inzending ook zal worden geplaatst. De selectie van de te plaatsen foto's is voorbehouden aan het KNMI.

door Jacob Kuiper, KNMI