Komt dit extreme weer door klimaatverandering?

Nadat er extreem weer is opgetreden volgt vaak direct de vraag wat de rol van klimaatverandering was. Sinds enkele jaren kan de wetenschap deze vraag steeds vaker en steeds sneller beantwoorden. Het World Weather Attribution (WWA) consortium, een internationaal team van wetenschappers onder leiding van het KNMI, streeft ernaar snel wetenschappelijke antwoorden te geven. Juist wanneer die het meest relevant zijn, binnen een paar dagen tot enkele weken. Hier zijn de belangrijkste lessen die we sinds de eerste attributie studie in 2015 geleerd hebben.

De extreme regen van mei 2016 in Frankrijk en Duitsland, de extreme kou in januari van 2017 op de Balkan, de januari stormen van 2018 in Europa, de extreme hitte in Nederland in 2019, de bosbranden in Australië van 2019/20. Sinds de eerste WWA studie naar de hittegolf in Europa van juli 2015 hebben we inmiddels meer dan twintig studies uitgevoerd (figuur 1). Op basis van deze praktijkervaringen is een robuuste routekaart voor attributie van weerextremen opgesteld die in het wetenschappelijke artikel Pathways and pitfalls in extreme event attribution is beschreven. 

Stappen in een attributiestudie

De grootste les is dat de eigenlijke attributie slechts één vraag beantwoordt in een reeks van vragen die in zo'n studie gesteld moeten worden:

1. Trigger: welke gebeurtenissen gaan we onderzoeken? 
2. Definitie: welke aspecten van de extreme weergebeurtenis waren het meest relevant?
3. Trend analyse observaties: hoe zeldzaam was dit en hoe is dit veranderd?
4. Evaluatie klimaatmodellen: welke modellen kunnen het weerextreem representeren?
5. Analyse klimaatmodellen: welk deel van de waargenomen trend kan worden toegeschreven aan klimaatverandering? (dit is de eigenlijke attributie stap)
6. Synthese: wat is het totaalbeeld van de rol van klimaatverandering?
7. Kwetsbaarheid: hoe belangrijk zijn andere (maatschappelijke) factoren?
8. Communicatie: hoe zorgen we dat de resultaten zowel begrijpelijk als waarheidsgetrouw verteld worden?

Als we één van deze stappen overslaan, zijn de resultaten slechts wat getallen die zonder context veel minder relevant zijn.

Impact stuurt definitie weergebeurtenis

In WWA geven we prioriteit aan gebeurtenissen met grote impact op de maatschappij of die tot grote discussies leiden (bijvoorbeeld de overstromingen in de VS in 2017 door de orkaan Harvey). Daardoor zijn de antwoorden van de attributiestudies belangrijk voor een groot publiek. De gebeurtenis wordt zo gedefinieerd dat het de impact zo goed mogelijk reflecteert, zoals bijvoorbeeld de hoogste 3-daags gemiddelde temperatuur voor een hittegolf. Op basis van waarnemingen geven we vervolgens aan hoe extreem de gebeurtenis was: moeten we in het huidige klimaat goed voorbereid zijn op zo'n extreem of was het zo uitzonderlijk dat de kosten niet opwegen tegen het geringe risico?

Invloed van klimaatverandering op extreem

Met waarnemingen kan tegenwoordig vaak een trend aangetoond worden (zie voorbeelden in figuur 2), maar kan niet worden achterhaald wat de oorzaak is van die trend. Om de waargenomen trend te linken aan klimaatverandering (of niet) gebruiken we klimaatmodellen. Daarbij gebruiken we alleen de klimaatmodellen die het extreme weer op realistische wijze narekenen. Resultaten van minstens twee maar liefst meer modellen leiden samen met de berekeningen op basis van de observaties tot een gezamenlijke conclusie over hoe klimaatverandering een rol speelt in de kans op en de sterkte van een specifieke weersextreem (zie voorbeeld in figuur 3).

Communicatie van het totale risico

Om de conclusies efficiënt te communiceren zijn meerdere documenten nodig, die voor wetenschappers, journalisten en beleidsmakers begrijpelijk moeten zijn. Één ding hebben deze verschillende stukken gemeen: naast informatie over de kans op de weergebeurtenis en de onzekerheden hierin beschrijven we ook de kwetsbaarheid van de samenleving hiervoor. Niet alleen meteorologische factoren maar ook maatschappelijke omstandigheden bepalen wat de impact is van het extreme weer. 

Belang van een wetenschappelijke basis

Na extreem weer wordt het KNMI steevast de vraag gesteld wat de rol is van klimaatverandering. Een  wetenschappelijke attributie studie geeft hierop een gefundeerd antwoord. Dit geeft de samenleving een degelijk handvat om al dan niet maatregelen te nemen om zich weerbaarder te maken tegen soortgelijke gebeurtenissen in de toekomst en maakt de huidige impact van klimaatverandering direct voelbaar.

KNMI-Klimaatbericht door Sjoukje Philip, Geert Jan van Oldenborgh, Karin van der Wiel en Sarah Kew