Stratosferische wolken boven Nederland

Deze winter zijn boven ons land vrij zeldzame stratosferische wolken zichtbaar geweest. Waarnemer en fotograaf Peter Paul Hattinga Verschure zag de stratosferische wolken op dinsdag 26 januari kort na zonsondergang in Deventer.

Polaire stratosfeerwolken (PSC's), zoals ze worden genoemd, zijn verwand aan de kleurrijke parelmoerwolken (nacreous clouds). Ze komen voor op een hoogte van 20 tot 25 kilometer en zijn alleen te zien bij zeer lage temperaturen in de stratosfeer op meer dan 20 kilometer hoogte. Eind januari is door het KNMI op deze hoogte boven ons land een laagste temperatuur gemeten van -83 graden. Op die hoogte gaat de zon later onder waardoor de wolken nog oplichten terwijl het beneden al donker is.

Daarmee zijn ze vergelijkbaar met lichtende nachtwolken die in een zomernacht soms te zien zijn.
Polaire stratosfeerwolken (PSC's) en de kleurrijke parelmoerwolken bestaan uit ijskristallen. Bij parelmoerwolken worden de ijskristallen snel gevormd nadat de lucht over een bergrug gestroomd is. De ijskristallen in parelmoerwolken zijn zeer klein en leveren in het zonlicht de fraaiste kleuren op. Dit soort wolken is in Nederland maar heel zelden te zien. Polaire stratosfeerwolken zijn zeer grote ijle wolken die zich kunnen vormen boven de poolstreken. Deze wolken bestaan niet alleen uit ijskristallen van water, maar bevatten ook verbindingen van salpeterzuur en water.

Parelmoerwolken kunnen dus ook ontstaan in gebieden waar het op grote hoogte in de atmosfeer extreem koud is. In de winter kan dat gebeuren aan de lijzijde van hoge bergen, als het daar hard waait. Vooral in Groenland en Noorwegen komen ze voor en de laatste jaren zijn ze ook op zuidelijker gelegen plaatsen in Europa waargenomen. Ook boven de Zuidpool is het 's winters hoog in de atmosfeer koud genoeg om zulke wolken te vormen.