Toename aantal mini-ozongaten boven Europa

Er is nog geen verbetering vast te stellen in de ozonlaag en de hoeveelheid ultraviolette straling. Het herstel van de ozonlaag kan op zijn vroegst pas rond 2010 vastgesteld worden. Bovendien is boven Europa sprake van een toename van het aantal mini-ozongaten. Dat zijn de belangrijkste conclusies uit een recent verschenen rapport over Europees onderzoek van de stratosfeer. Het rapport gaat over de afbraak van ozon, de toename van ultraviolette straling en het effect van vliegtuigen op de atmosfeer. De inhoud gaat nader in op Europees onderzoek in de Beschreven is de Europeese onderzoeks-inspanning in de periode 1996-2000, inclusief de "Third European Stratospheric Experiment on Ozone" THESEO campagne, ondersteund door de EU.

Verder wordt geconcludeerd dan de kans op een flinke afbraak van ozon boven de Noordpool en Europa groot blijft. Het blijkt dat de stratosfeer kouder wordt door het broeikaseffect, de afbraak van ozon, en veranderingen in luchtstromingen. Deze veranderende luchtstromingen zijn ook de belangrijkste oorzaak van de toename in mini-ozon-gaten boven Europa. De hoeveelheid ultraviolette straling aan het aardoppervlak zal toenemen door het dunner worden van de ozonlaag, maar hangt ook af van veranderingen in de hoeveelheid bewolking en sneeuw op de grond als gevolg van klimaatverandering.

De belangrijkste conclusies op een rij:
 

• Afbraak van ozon (20-30% totaal, 40-70% rond de 18 kilometer hoogte) in het Noordpool gebied is voorgekomen in elk van de vijf koude winters sinds 1993/94. Recent onderzoek heeft veel duidelijk gemaakt over de rol van Chloor en Broom (uit CFK's en andere voor de ozonlaag gevaarlijke chemikalien), stof (aerosolen), en de meteorologische omstandigheden, voor de afbraak van ozon.
• De dikte van de ozonlaag boven Europa is gaan afnemen in de jaren '70, met de grootse afname (5-10%) in de winter en het voorjaar. Als gevolg daarvan is de hoeveelheid schadelijke ultraviolette straling aan het aardoppervlak toegenomen.
• Dankzij internationale afspraken (Montral Protocol) is de hoeveelheid schadelijke Chloor-verbindingen in de atmosfeer nu langzaam aan het dalen, echter de hoeveelheid schadelijke Broom-verbindingen stijgt nog steeds.
• Naar verwachting zal de hoeveelheid schadelijke gassen in de atmosfeer rond 2050 zover afgenomen zijn dat er geen sprake meer zal zijn van een ozongat. Door de grote jaar-tot-jaar verschillen in de stratosfeer zal het nog tot zeker 2010 duren voordat het herstel van de ozonlaag duidelijk te zien is.
• Echter, de toekomst van de ozonlaag, en de ultraviolette straling, hangt niet alleen af van het terugdringen van de hoeveelheid Chloor en Broom in de atmosfeer, maar ook klimaatverandering en andere gassen, zoals stikstofoxide, water en methaan in de stratosfeer.
• Vliegtuigen stoten stikstofoxiden uit, en veroorzaken wolken ("vliegtuigstrepen"). Onderzoek heeft uitgewezen dat het effect op klimaatsverandering kleiner is dan wat eerder gedacht werd. Het effect van vliegtuigen op sluierbewolking is nog onduidelijk.

Het KNMI heeft meegedaan aan het boven beschreven onderzoek. Zo zijn vanuit De Bilt ozonsondes gelanceerd in het kader van het MATCH project. Dit om de chemische afbraak van ozon direct te meten.

Een aantal nieuwe onderzoeks projecten op gebied van afbraak van de ozonlaag worden in de komende jaren uitgevoerd, zie de volledige lijst. Hieronder staan samenvattingen van de projecten waarbij het KNMI betrokken is.

Report << European Research in the Stratosphere, 1996-2000: advances in our onderstanding of the ozone layer during THESEO >>, EUR 19867, p. 378.

Samenvatting van: TOPOZ III TOwards the Prediction of stratospheric Ozone
Het KNMI neemt deel aan een Europees project dat tot doel heeft een van de grootste onzekerheden van het toekomstig herstel van de ozonlaag te bestuderen. Dit betreft de chemische ozonafbraak waarin ijsdeeltjes een belangrijke rol spelen. Als de temperatuur in de ozonlaag door de groei van broeikasgassen blijft dalen, komen er meer ijsdeeltjes en zal dus meer ozonafbraak optreden. Stikstofoxiden spelen een sleutelrol in de vorming van de ijsdeeltjes. Het KNMI zal onderzoeken hoeveel ozonafbraak er zal optreden en de rol daarbij van stikstofoxiden. Dit zal gebeuren met een geavanceerd computermodel dat de atmosfeer en de daarin voorkomende chemische reacties beschrijft. Het project heet "TOwards the Prediction of stratospheric Ozone (TOPOZ) III" Naast het KNMI, namen vele Europese onderzoeksinstituten en universiteiten deel aan dir project. Een belangrijk onderdeel van het project is de vergelijking van de modeluitkomsten met wat wordt waargenomen door de ENVISAT satelliet die dit jaar zal worden gelanceerd.

Samenvatting van CARIBIC 3 Civil Aircraft for Remote sensing and In-situ measurements in troposphere and lower stratosphere Based on the Instrumentation Container concept.
In CARIBIC3 worden gassen en kleine deeltjes (aërosolen) die het klimaat be-invloeden gemeten. Dat gebeurt aan boord van een passagiersvliegtuig van de Duitse luchtvaartmaatschappij LTU tijdens vluchten naar verre toeristische bestemmingen, zoals Colombo, Male, Windhoek en het Caribisch gebied. In de laadruimte van het passagiersvliegtuig wordt een keer in de 2 of 3 weken een omgebouwde vrachtcontainer vol met meetinstrumenten meegenomen. De rol van het KNMI bestaat uit bepaling van de luchtsoorten waarin gevlogen is, en het toetsen van een computermodel van de atmosferische samenstelling aan de vliegtuigmetingen. Het project wordt geleid door het Max Planck Instituut voor Chemie in Mainz.