Toespraak opening windmast Houtribdijk

Het gebeurt niet zo vaak meer dat een nieuw meetpunt wordt gerealiseerd in het Nationale Nederlandse Meteorologische meetnet. Een bijzondere gebeurtenis dus.

Wat is de aanleiding?
In november 2001 werd een onderzoek gepubliceerd door de Raad voor de Transportveiligheid (nu: Onderzoeksraad voor Veiligheid) naar een tiental scheepsongevallen op het Marker- en IJsselmeer. Één van de 5 aanbevelingen was o.a.: De Minister van Verkeer en Waterstaat wordt aanbevolen om het aantal waarneemstations op het Marker- en IJsselmeer uit te breiden om zodoende een betere dekking te hebben voor het verstrekken van met name windverwachtingen.

In april 2003 ontving het KNMI een brief van de Koninklijke Schuttevaer, het Centraal Bureau voor de Rijn- en Binnenvaart en het Kantoor Binnenvaart, begeleid door een voorstel met de titel: Ruime Vaarwateren Risico-inventarisatie en maatregelen. Hierin werden een 6tal maatregelen aanbevolen, waaronder: Het aantal meetpunten voor wind dient te worden uitgebreid.

Op deze aanbevelingen heeft KNMI gereageerd door middel van een onderzoek, dat is neergelegd in het document Meteorologische berichtgeving voor ruime binnenwateren.

Maar dat is niet alles: na een gedegen onderzoek door de CgNaWa, de Coördinatie groep Nationale Waarnemingen, heeft het KNMI toegezegd om het aantal meetpunten voor wind uit te breiden, en wel met een extra meetpunt op de dijk Enkhuizen – Lelystad. Dat was in 2003.

Hoe is het proces gelopen?
Het KNMI wilde graag dit nieuwe meetpunt inrichten, maar helaas waren in 2004 bezuinigingen een fact of life. Het budget om een nieuwe windmast te realiseren bleek niet aanwezig. Natuurlijk is de toezegging aan de beroepsvaart voortdurend op de agenda gehouden. In 2005 bleek er zich een mogelijkheid voor te doen om daadwerkelijk alsnog tot realisatie van de windmast over te gaan. Een voorstel hiertoe is toen door het MT van KNMI goedgekeurd. De collega’s van RWS IJsselmeergebied hebben vervolgens prima geholpen in het proces om een dergelijk belangrijk meetpunt in het dijklichaam te mogen realiseren.

Wie zijn de belanghebbenden?

• De Onderzoeksraad voor Veiligheid (eerder Raad voor de Transportveiligheid)
• De beroepsvaart, verenigd in diverse groepen, zoals De Koninklijke Schuttevaer
• Watersporters
• Rijkswaterstaat IJsselmeergebied (beheerder van dit gebied)
• Rijkswaterstaat RIZA (WDIJ, infocentrum, onderzoekers)
• KNMI (veiligheid)
• Providers op gebied van meteorologie (economische toepassingen)

Wat hebben we eraan?

Veiligheid:

• Dit meetpunt is van groot belang voor de veiligheid: door het beschikken over goede meetgegevens van windsterkte en windrichting kan wanneer dat nodig is op een adequate manier over gegaan worden tot een bewaking van de dijken op en rond het IJsselmeer en het Markermeer. Daarvoor is er een intense samenwerking tussen het KNMI en het Informatiecentrum van RWS RIZA.
• Meten op IJsselmeer en Markermeer. Dit levert belangrijke informatie voor scheepvaart en wegverkeer. Echter als de wind tot stormkracht is aangewakkerd en dit wordt gemeten, dan zijn we te laat met de waarschuwing.

• Belangrijk voor een tijdige waarschuwing zijn de meteorologische modellen. Dit meetpunt Houtribdijk vormt belangrijke extra input voor deze modellen. Vanuit de modellen kan met hoge resolutie in tijd en plaats nauwkeuriger worden aangegeven wat de gevolgen zijn. Hiermee kan de kwaliteit van de prognoses beter in de vingers worden gekregen, waardoor er nauwkeuriger waarschuwingen (weeralarmen) kunnen worden afgegeven voor het gebied van IJsselmeer en Markermeer.
  KNMI heeft de dienstverlening aan de scheepvaart in de afgelopen jaren sterk verbeterd en werkt hier nog steeds aan. Zo is de resolutie van het HIRLAM model, waar KNMI gebruik van maakt voor het opstellen van de verwachting, verkleind van 22 km naar 11 km . Hiermee kan het verwachte windveld boven het Markermeer en het IJsselmeer in meer detail worden beschreven.
  Ook wordt er gewerkt aan een betrouwbare downscaling. Dit is een hulpmiddel waarmee de windinformatie uit het HIRLAM model verfijnd kan worden op schalen van zo’n 500 m . Hierbij wordt o.a. gebruik gemaakt van zeer gedetailleerde ruwheidkaarten waarmee het effect van de land-zee overgangen en de invloed van obstakels op de wind beter kan worden beschreven. Dit meetpunt is een belangrijk ijkpunt voor de downscalings techniek.
  De synergie tussen waarnemingen (de actuele wind) en modellen (de prognose) is van wezenlijk belang voor een juiste inschatting van de verwachting.

Onderzoek:

• Vervolgens is het meetpunt belangrijk voor o.a. de analyse en verificatie van satellietwaarnemingen en de studie van modellen t.b.v. de effecten van land –zee overgangen.

Economie:

• Door het beschikbaar komen van de windgegevens kan een klimatologie van de wind van IJsselmeer en Markermeer opgebouwd gaan worden. Het gaat er hierbij om welk soort weer je kunt verwachten. Dit is o.a. belangrijk voor de scheepvaart (ontwerp van schepen), en voor het ontwerpen van gebouwen in relatie tot de windbelasting (energiecentrales, windmasten, etc.).
• Op basis van deze klimatologie kunnen latere incidentanalyses (scheepsongevallen) beter worden uitgevoerd.
• De berichtgeving aan de watersport (m.n. door de weerproviders) kan nu steunen op de gegevens van deze windmast.

Toekomst

Het beleid van KNMI is beschreven in het SWaNet rapport, dat het Synoptisch Waarneem Netwerk beschrijft voor 2005 -2010. Hierin is een windmast geprojecteerd midden op de afsluitdijk. Uit onderzoek van KNMI blijkt dat de realisatie van dit meetpunt een verdere bijdrage zal leveren aan een nauwkeuriger beeld van de wind over het IJsselmeer – Waddenzee. Maar ook hier spelen de beperkte middelen voor innovatie bij de realisatie van het meetnet een rol. We zullen dit dossier op de agenda blijven houden.

Tenslotte
Met de realisatie van deze windmast op de Houtribdijk heeft KNMI binnen haar beperkte middelen voor innovatie invulling gegeven aan de aanbeveling van de Onderzoeksraad voor Veiligheid en het verzoek van de beroepsvaart.

Het KNMI is ervan overtuigd dat met de opening van dit meetpunt voor wind op het ruime vaarwater Markermeer – IJsselmeer een goede stap is gezet in de richting van een veiliger varen op deze wateren. De verstrekte wind gegevens en wind verwachting zal immers gebaseerd zijn op betere en actuelere informatie.