Uitreiking van Koninklijke onderscheidingen en beloningen aan koopvaardijofficieren 2003

Woensdag 7 mei 2003 reikt staatssecretaris Melanie Schultz van Verkeer en Waterstaat bij het KNMI Koninklijke onderscheidingen en beloningen uit aan koopvaardijofficieren. Deze officieren hebben zich verdienstelijk gemaakt door jarenlang geheel op vrijwillige basis waarnemingen van het weer door te sturen aan het KNMI. Deze uitreiking kent een lange traditie en gebeurt om de 2,5 jaar.

De scheepswaarnemingen, die wereldwijd verspreid worden, leveren een belangrijke bijdrage aan de weersverwachtingen van het KNMI en andere nationale weerinstituten. Dagelijks worden 43.000 scheepswaarnemingen uit 14 landen over de hele wereld uitgewisseld, waaronder 400 Nederlandse. Sinds 1940 geldt er een vrije uitwisseling van deze gegevens. Ten tijde van de VOC was dit wel anders, toen waren waarnemingen bedrijfsgeheim, wegens hun economische rol bij de routering van schepen.

Het Nederlandse weer is meestal van de oceaan afkomstig, terwijl het waarnemingsnetwerk daar het dunst is. Waarnemingen op zee zijn immers veel lastiger te faciliteren dan op het land. Scheepswaarnemingen zijn daarom van essentieel belang, de meteoroloog krijgt hierdoor inzicht in het weer dat naar ons toe komt. De meteoroloog maakt wel steeds meer gebruik van satellietwaarnemingen, maar scheepswaarnemingen blijven onmisbaar omdat de satellietgegevens gekalibreerd moeten worden met scheepswaarnemingen.

Daarnaast worden deze scheepswaarnemingen gebruikt om diverse computerweermodellen met een beginsituatie te kunnen laten rekenen in de toekomst. Zo ook het computermodel van het Europese Weercentrum voor Middellange Termijnverwachtingen in Engeland, dat gebruikt wordt om meerdaagse verwachtingen op te kunnen stellen, die vervolgens weer wereldwijd door tientallen landen worden afgenomen.

De schepen hebben ook belang bij het sturen van waarnemingen naar het KNMI. Zeevarenden en ook door rederijen en offshorebedrijven gebruiken de hierop gebaseerde weersverwachtingen, wind- en stormwaarschuwingen namelijk ook zelf. Niet alleen voor de veiligheid op zee, ze dienen ook een economisch belang. Op basis van deze verwachtingen bepalen schepen de meest economische route.

Scheepswaarnemingen en klimaatonderzoek
Naast de meteorologisch belangrijke rol, speelt de scheepsinformatie ook een niet onbelangrijke rol in het wereldwijde wetenschappelijke onderzoek naar klimaat en klimaatverandering. Zo zijn scheepswaarnemingen nodig om het verloop van de wereldgemiddelde temperatuur sinds 1860 te bepalen. Verder worden scheepswaarnemingen gebruikt om veranderingen in stormfrequentie en in het optreden van El Nino te onderzoeken.

Historie
Nederland kent door haar lange historie als belangrijke zeevarende natie al bijna anderhalve eeuw de traditie prijzen aan zeevarenden uit te reiken voor het beste scheepsjournaal. Al in 1854, het oprichtingsjaar van het KNMI, loofde de Koninklijke Nederlandsche zeil- en roeivereniging te Amsterdam een zeevaartkundig instrument of boekwerk uit ter waarde van
f 200,- aan de gezagvoerder der Nederlandsche Koopvaardijvloot. De scheepsjournalen werden aan het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut geleverd en beoordeeld.

In het jaarverslag van het KNMI over de jaren 1870 - 1871 wordt voor het eerst melding gemaakt van zilveren medailles toegekend door Z.M. de Koning. Uit een lijst met namen van gezagvoerders vermeld in "Mededelingen uit de journalen" (1896) blijkt dat deze medailles in de periode 1870 - 1894 praktisch elk jaar werden toegekend als erkenning van aan het KNMI bewezen diensten door het overleggen van verdienstelijke journalen.

Bij Koninklijk besluit van 30 januari 1905 werd een wijziging ingevoerd: voortaan was de Minister van Waterstaat gemachtigd stuurlieden van schepen in de grote Handelsvaart een beloning toe te kennen wegens hun aandeel in het meteorologisch werk op zee. Het betreft hier beloningen in de vorm van binocles, barometers, boekwerken en dergelijke.
Tegenwoordig bestaat de beloning uit een zilveren of gouden medaille met daarbij een oorkonde.