Vorstperiode was koudste in twaalf jaar

Nu de schaatsen voorlopig weer in het vet zitten kunnen we enkel nog terugblikken op de koudste periode sinds de winter van 1997. De kou was landelijk geen koudegolf, maar de temperaturen waren op veel plaatsen wel de laagste in twaalf jaar. 

Een koudegolf is een aaneengesloten periode van minstens vijf ijsdagen (maximumtemperatuur onder nul), waarvan drie met strenge vorst (minimumtemperatuur onder -10 graden). De afgelopen weken is dat criterium niet gehaald. De Bilt kwam een nacht met strenge vorst en twee ijsdagen tekort.

De laatste landelijke koudegolf had ons land in de winter van 1997. Toen waren de eerste tien dagen van januari met gemiddeld -7,2 graden zelfs de koudste van de meetreeks. Dit jaar leverden de eerste tien januaridagen in De Bilt een gemiddelde temperatuur op van -2,8 graden tegen 3,6 graden normaal. Daarmee staat de eerste decade van januari op de tiende plaats van de koudste eerste januari-decades sinds tenminste 1901.
 
Zeer strenge vorst
In het oosten en zuiden is wel aan de criteria voldaan zodat regionaal in Brabant en Limburg sprake was van een koudegolf. Weerstation Ell bij Weert noteerde de de laagste temperaturen: -20,8 (6), -17,9 (7), -12,2  (8), -16,8 (9) en -18,4 (10) en -14,9 graden (11). 

Zeer strenge vorst met een minimumtemperatuur van lager dan -15 graden komt op meerdere plaatsen in ons land ongeveer eens in de tien jaar voor. De laatste keer dat op grote schaal zulke temperaturen zijn gemeten was 2 januari 1997, twee dagen voor de Elfstedentocht. De vliegbasis Twenthe noteerde die dag -20,3 graden. 

Koudegetal alleen in 2003 hoger
Op basis het koudegetal is deze winter al op één na de koudste sinds 1997. Alleen de winter van 2003 leverde meer kou op. Het koudegetal, dat berekend wordt uit de etmaalgemiddelde temperatuur, biedt een tussentijdse balans van de winter. Het zogenaamde Hellmann koudegetal wordt berekend uit de som van alle etmaalgemiddelden van de temperatuur zover die onder nul lagen. Een etmaalgemiddelde van -6,9 graden, zoals De Bilt noteerde op 9 januari, draagt 6,9 graden bij aan het koudegetal. Het minteken wordt weggelaten. De teller voor het koudegetal begint op 1 november al te lopen en duurt tot en met 31 maart zodat ook kou in het voor- en naseizoen worden meegenomen.

Op onze site kunt u een tabel vinden van alle koudegetallen van de winters sinds 1901 en de voorlopige waarde voor de huidige winter, die dagelijks wordt geactualiseerd.

Het koudegetal is deze winter opgelopen tot 565 Daarmee staat de winter van 2009 op de 49e plaats van de 108 winters sinds 1901. In de laatste twaalf jaar haalde alleen de winter van 2003 een hogere score met een eindstand van 80,1 graden. De winter van 1997 was de laatste met een veel hoger koudegetal van 131,6. De winter van 1996 haalde zelfs een koudegetal van 150,5 en aan top staan de winters van 1963 (345,9) en 1947 (342,8).  

De winter in Europa
Grote delen van Europa kwamen rond de jaarwisseling in de greep van de winter. Vooral in Frankrijk en Spanje is veel sneeuw gevallen, zelfs aan de kusten van de Middellandse Zee. In Marseille viel zo'n 20 cm, de grootste hoeveelheid sinds 1987. Bijzonder slecht was het weer de afgelopen dagen in Italië waar storm en zware regen vooral in het zuiden voor grote problemen hebben gezorgd.

De laagste temperaturen zijn de afgelopen periode gemeld uit het oosten van Europa en uit delen van Scandinavië. Pajala in Zweden meldde op 7 januari -31,5 graden, Suolovuopmi Lulit in Noorwegen -30,6 graden, Jelenic Gore in Polen -28,7 graden, Messfühler Dippoldiswalde-Reinberg in Duitsland -27,7 graden en Lippstadt-Bökenförde in Nordrhein-Westfalen -26,5 graden. Sommige media maakten melding van temperaturen onder de -30 graden in Duitsland maar deze metingen maken geen deel uit van het officiële Duitse meetnet en worden niet erkend door de Duitse meteorologische dienst. 

Vorstinval ruim tevoren verwacht
De weermodellen van het Europees Centrum in Reading, waarin het KNMI participeert, hebben weinig moeite gehad met de vorstperiode. De vorstinval op tweede Kerstdag kon al een week tevoren worden aangekondigd. Ook de tempering van de vorst in het begin van het nieuwe jaar en de verscherping van de vorst in de dagen daarna tekende zich dagen tevoren al af voor de voorspelde weerkaarten. Onder dit artikel vindt u enkele van de KNMI-weerpluimen uit het archief die het verloop aangeven. Tijdens de vorst noteerde de website van het het KNMI dagen achtereen 2 tot 2,5 miljoen geraadpleegde pagina's per dag, dat is ongeveer drie keer zoveel als normaal. 

Meer ongelukken door vorst
Op vorstdagen gebeuren er gemiddeld driehonderd auto-ongelukken meer dan op dagen zonder vorst. ,,Het aantal autoschades ligt op vorstdagen 6 procent hoger dan normaal'', stelt een statisticus van het Centrum voor Verzekeringsstatistiek (CVS) in het blad Verzekerd! De totale extra autoschade in de deze vorstperiode kan worden geschat op ongeveer 10 miljoen euro (bron: ANP).