Vroege witte Pasen en de laatste sneeuw

Tijdens de Paasdagen in 2008 sneeuwde het soms flink, lokaal viel 10 cm. In ons land is met Pasen niet eerder zoveel sneeuw gevallen. De Paasdagen waren ook de koudste sinds 1964. In veel landen is het op de valreep nog even winter geworden.

Hoeveel sneeuw viel er?
Op de ochtend van tweede Paasdag 24 maart (waarneemtijd om 9 uur) meldde de KNMI-waarnemers in Vlissingen en Ritthem het dikste sneeuwdek van 11 cm. Verspreid over de rest van het land lag maximaal zo'n 3 tot 5 cm sneeuw, het meeste in delen van Drenthe, het zuiden van Brabant en Limburg en het midden van het land. Op de ochtend van de 25e maart lag er vooral in de oostelijke helft van het land sneeuw, verspreid over het land zo'n 4 tot maximaal 8 cm in Vroomshoop. Op de ochtend van 26 maart lag er in het oosten nog een paar centimeter en maximaal 5 cm in Markelo.

Sneeuw laat in het seizoen
Sinds 1951 zijn er slechts zeven jaren geweest waarop er na 25 maart nog op uitgebreide schaal sneeuw lag. Voor het laatst gebeurde dat op 30 en 31 maart 1996. De laatste datum waar op er nog in een groot deel van het land sneeuw lag was 12 april 1978.

Data met een sneeuwdek (op 25 maart of later)
(op tenminste 100 KNMI-neerslagstations vanaf 1951)

25/26 maart 1966
15 april 1966
3 april 1968
27/29 maart 1970
2/8 april 1970
28 maart 1975
11/12 april 1978
28/29 maart 1995
30/31 maart 1996

Koudste Pasen in ruim veertig jaar
Eerste Paasdag noteerde de vliegbasis Twenthe een minimumtemperatuur van -7,0 graden, vlak boven de grond werd hier zelfs 11 graden vorst gemeten. In De Bilt daalde de temperatuur tot -4,4 graden. Dat was hier de laagste minimumtemperatuur van eerste Paasdag sinds tenminste 1901. Beide feestdagen leverden in De Bilt maxima op van 5,9 graden, de laagste waarden sinds Pasen 1964. In dat jaar noteerde het KNMI op de Paasdagen 29/30 maart maxima van 3,9 en 4,5 graden.

Witte Pasen
De vorige Pasen die door de restanten van een sneeuwlaagje een beetje wit begon had ons land op 15 april 2001. Op de avond van Paaszaterdag was in een groot deel van ons land een paar centimeter sneeuw gevallen. Met Pasen liep de temperatuur echter zo snel op dat de sneeuw zo weg was. Ook op de ochtend van tweede Paasdag in 1982 (12 april) lag op een aantal plaatsen enkele centimeters sneeuw. Ook op 28 maart 1937 begon eerste Paasdag wit door sneeuwrestanten van de dagen daarvoor. In maart 1937 viel op verschillende dagen sneeuw, toevallig ook nog daags voor Pasen.

Paaseieren op het ijs
Vorst komt met Pasen niet vaak voor: sinds 1901 begon eerste Paasdag in De Bilt veertien keer met vorst. De meest winterse Paasdagen ooit, dat wil zeggen in zeker drie eeuwen, beleefde ons land in de recordkoude maart 1845. Vooral de eerste helft van die maand was ijzig koud met temperaturen van 10 tot 20 graden onder nul een soms snijdend koude oostenwind.

Weerhistoricus Jan Buisman: "enkele Haarlemse burgers beginnen zich af te vragen of een lang gekoesterde wens nu eindelijk in vervulling kan gaan: zij willen Paaseieren op het ijs eten! Op 31 maart 1771 is het gelukt en in 1845 is het al op 23 maart Pasen. Maar kort na medio maart stijgen de thermometers tot aan het nulpunt en rond de 19e gaat het overdag dooien. Op de 22e, daags voor Pasen, zet regen een laag water op de dikke ijslaag. Het feest moet doorgaan, een advertentie kondigt aan dat op 23 maart 'C. Wijs beste eieren zal verkopen op het ijs'. Op de Buiten-Amstel zet men een versierde en verwarmde tent en talrijke Nederlanders kunnen werkelijk op Paasmorgen bij kil miezerig weer hun eitjes op het ijs nuttigen. Hetzelfde gebeurde in de Zaanstreek, in Nijmegen, Dordrecht en op andere plaatsen".

Zover bekend zijn de Paasdagen van 1771 en 1845 de enige met ijs op de Hollandse waterwegen. Maart 1845 was de grootste uitzondering: alle rivieren in ons land waren bevroren. Paarden met karren en sleden baanden een weg over het ijs.

Sneeuw en kou in groot deel van Europa
Ook andere landen in Europa hebben te maken gehad met een late inval van de winter. In de Harz en het Zwarte Woud zakte de temperatuur op eerste Paasdag tot -14 graden. Die dag was in delen van Duitsland een ijsdag met de hele dag enkele graden vorst. Nog veel kouder was het in Noord-Europa: in het noorden van Zweden zijn tijdens de Paasdagen temperaturen gemeten tussen -35 en -40 graden, de laagste van de hele winter en kouderecords zo laat in het seizoen. De kou is ook ver zuidwaarts doorgedrongen tot het noorden van Spanje waar het tijdens de Paasdagen ook sneeuwde. In veel wintersportgebieden zijn tijdens de Paasdagen de skipistes geopend onder andere in de Ardennen, waar de sneeuwlaag een dikte van enkele tientallen centimeters heeft bereikt.

Zeldzaam vroege Paasdatum
De 23e maart is een ongewoon vroege datum voor Pasen. De laatste keer dat dit gebeurde was in 1913 en de eerstvolgende keer is pas in 2160. De vroegst mogelijke datum voor paaszondag, 22 maart, is nog zeldzamer. De laatste keer dat dit gebeurde was in 1818 en de eerstvolgende keer is pas in 2285.

Een zomerse Pasen
Pasen kan in ons land ook al bijna zomers weer opleveren. Op 17 april 1949 werd in De Bilt 24,5 graden gemeten, de hoogste temperatuur van eerste Paasdag sinds tenminste 1901. De tweede Paasdag was nog warmer en in een groot deel van het land werd bij zonnig weer 25 tot 30 graden bereikt. Dat Pasen dit jaar toevallig zo vroeg valt hoeft ook geen reden te zijn voor kou. Zeker de laatste jaren zijn in maart in ons land geregeld temperaturen tussen 20 en 23 graden gemeten. In 1968 had het zuiden van Limburg al op 29 maart met 26 graden zijn eerste zomerse dag. Dergelijke temperaturen worden dit jaar gemeten in het zuiden van Spanje en in Griekenland. Heraklion op Kreta meldde op 23 maart een temperatuur van 30,8 graden, maar hier was het was het die dag nog geen Pasen. In Griekenland wordt Pasen dit jaar pas op 27 en 28 april gevierd.