Weer (g)een Elfstedentocht

Na de meteorologische winter blikken we nog eenmaal terug op de recente kou en de bijna Elfstedentocht. Wat heeft ons de das omgedaan, temperatuur, sneeuw, zon of wind of de veel te warme voorgeschiedenis?

Het ijs bereikte op verschillende plaatsen niet de voor een Elfstedentocht vereiste dikte van gemiddeld minstens 15 cm. De koudegolf van 2012 leverde over de periode 29 januari tot 12 februari in De Bilt een gemiddelde temperatuur op van -5,8 graden. Koud genoeg om volgens het ijsmodel onder ideale omstandigheden meer dan 20 cm ijs op te leveren.

Zon en warmte

Oorzaak was waarschijnlijk het zachte weer in december en januari dat voorafging aan de koudegolf. Tot de dag waarop de vorst inviel had het in De Bilt amper gevroren en lag de temperatuur veelal ruim boven normaal. De afkoeling had daardoor veel tijd nodig en de vorming van het eerste ijs liet relatief lang op zich wachten.

De sterke oostenwind werkte de afkoeling in eerste instantie in de hand maar leidde ook tot het in stand houden van windwakken. Ook het zonnige weer, hoe prettig ook, was mogelijk een spelbreker. De eerste tien dagen van februari waren niet eerder zo zonnig. Het zonlicht gaat door het ijs waardoor het water dat eronder zit opwarmt.

Sneeuw grootste boosdoener

Het grootste probleem was waarschijnlijk de sneeuw. Op vrijdag 3 februari trok een storing over ons land die in Friesland zo’n 4 tot 10 cm sneeuw achterliet. De sneeuw kwam op een ongunstig moment aan het begin van de vorstperiode toen het ijs nog dun was.

De sneeuw viel bij bijzonder lage temperaturen waardoor de isolerende werking relatief groot was. Ondanks de strenge vorst groeide het ijs op ondergesneeuwde plekken dan ook amper aan. Simulaties met het KNMI ijsmodel met en zonder sneeuw bevestigen dat effect.

Het lijkt er dus niet zozeer de vorst maar de sneeuw de grootste spelbreker was. In 1997 kon de Elfstedentocht bij vergelijkbare temperaturen maar zonder sneeuw wel plaatsvinden. Gelukkig leverde de koudegolf en het zonnige weer in deze verder zachte winter nog een aantal fraaie schaatsdagen op.