Wereldozondag

De 16e september herinnert aan de dag waarop in 1987 het Montreal Protocol van kracht werd. Dat verdrag voorziet in het geleidelijk verdwijnen van ozonafbrekende stoffen uit de atmosfeer.

De ozonlaag bevindt zich tussen ongeveer 10 en 30 kilometer hoogte en houdt de voor het leven zo schadelijke ultraviolette straling van de zon grotendeels tegen.

Ozonafname door CFK's
De afgelopen decennia is de hoeveelheid ozon afgenomen. Dit komt vooral door de uitstoot van CFK's (chloorfluorkoolstoffen) en andere ozonafbrekende stoffen, zoals vroeger gebruikt in koelkasten en piepschuim. Bezorgdheid over de ozonafname leidde, dankzij samenwerking tussen beleidsmakers, wetenschappers, milieubeweging en industrie, tot het Montreal Protocol ter bescherming van de ozonlaag. Het verdrag is inmiddels aanzienlijk aangescherpt, omdat de ozonafbraak sterker was dan verwacht.
 
Ozongat ontstaat elk najaar
De afbraak van ozon is het sterkst als de temperatuur zeer laag is en de zon schijnt. Boven het zuidpoolgebied wordt in de lente (bij ons is het dan herfst) aan die voorwaarden voldaan. Sinds het begin van de jaren tachtig ontstaat hier elk jaar in de periode augustus tot december het ozongat, waarin de hoeveelheid ozon afgenomen is tot minder dan de helft van normaal. Dankzij de maatregelen opgelegd door het Montreal Protocol neemt sinds enkele jaren de hoeveelheid CFK's in de atmosfeer af. 

Langzaam herstel van de ozonlaag
In de loop van de eeuw zal naar verwachting deze hoeveelheid verder afnemen en zal de ozonlaag geleidelijk herstellen. Dit herstel wordt echter vertraagd door de klimaatverandering die het gevolg is van de toename van broeikasgassen. De opwarming van de aarde leidt op grotere hoogte juist tot afkoeling, waardoor ook in de ozonlaag de temperatuur daalt wat vervolgens leidt tot meer ozonafbraak. 

Dat proces speelt zich ook af boven het noordpoolgebied. In een aantal recente winters was de ozonlaag hier extreem koud waardoor de afbraak van ozon heel snel ging. Boven het zuidpoolgebied zijn de problemen echter het grootst.

*Uitgebreid bijschrift bij de illustratie
Grootte van het ozongat boven de Zuidpool, in miljoenen vierkante kilometers, voor de afgelopen tien jaar. Gebaseerd op metingen van de satellietinstrumenten GOME (ESA ERS-2 satelliet) en SCIAMACHY (Envisat satelliet). De zwarte bolletjes laten de dagelijkse gegevens zien van 2006, tot halverwege september.

Onderstaande afbeelding toont de dikte van de ozonlaag boven de Zuidpool op 14 september 2006, gebaseerd op metingen van het Ozone Monotoring Instrument (OMI).

Met dank aan Peter Siegmunden Henk Eskes van het KNMI