Wereldtemperatuur 2021 op vijfde of zesde plaats

De gemiddelde wereldtemperatuur van 2021 blijkt uit te komen rond 1,1 °C boven de pre-industriële waarde van 1850-1900 en 0,2-0,3 °C boven het gemiddelde van 1991-2020. Hiermee wordt een vijfde of zesde plaats behaald. In Europa eindigt 2021 buiten de top 10 warmste jaren.

Laatste zeven jaren zijn de warmste

De Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) bepaalt jaarlijks de wereldgemiddelde temperatuur op basis van een zestal datasets van verschillende klimaatinstituten. In de Amerikaanse en Japanse datasets komt 2021 uit op een zesde plaats en in die van het Europese Copernicus op een vijfde plaats van warmste jaren. Ondanks dat 2021 niet een recordwarm jaar was, voegt het weer een jaar toe aan het rijtje van recent meest warme jaren: de laatste zeven jaren zijn tot nu toe de warmste (figuur 1). Dit betekent ook dat 2021 weer iets warmer (0,2-0,3 °C) is dan het gemiddelde van de afgelopen 30 jaar. De top 3 warmste jaren blijven 2016, 2020, 2019.

Overigens meldt NOAA dat de warmte-inhoud van de oceanen (bovenste 2000 meter) in 2021 wel weer een nieuw hoogterecord heeft behaald. Zolang de hoeveelheid warmte in de oceanen toeneemt, weten we dat de temperatuur op aarde niet in evenwicht is en verder zal stijgen. De jaar-op-jaar variaties in oceaanwarmte zijn veel kleiner dan die van de wereldgemiddelde luchttemperatuur. Dat maakt de warmteopslag in de oceanen een nauwkeurige graadmeter van klimaatverandering. 

Europa relatief koel, westkust Noord-Amerika extreem warm

De temperatuurafwijking voor Europa is volgens Copernicus +0,14 °C ten opzichte van het gemiddelde van 1991-2020 en daarmee eindigt 2021 buiten de top 10 warmste jaren. In recordjaar 2020 was dit +1,2 °C. Wereldwijd kwamen de grootste uitschieters voor aan de Amerikaanse westkust en Canada, waar een landelijk temperatuurrecord van 49,6 °C werd behaald, maar liefst 5 graden boven het vorige record. Klimaatonderzoekers waren verbijsterd; de hittegolf was uitzonderlijk extreem en zonder klimaatverandering praktisch onmogelijk. Naar schatting overleden meer dan duizend mensen als direct gevolg van de hitte.

Ook in een strook van Noord-Afrika tot aan het Tibetaans hoogland was het boven normaal warm (figuur 2). Na een hittegolf in Kazachstan volgde extreme droogte die een crisis in de veehouderij veroorzaakte. Twee verder in het oog springende meteorologische rampen waren de stroomuitval in Texas in februari tijdens een koudegolf en super tyfoon Rai/Odette in de Filipijnen in december. Beide veroorzaakten honderden doden. 

La Nina, tegenhanger van El Nino, hoofdreden koeler jaar

La Nina is te herkennen aan koelere zeewatertemperaturen in de Grote Oceaan rond de evenaar (figuur 2). Waarschijnlijk is dit de hoofdreden voor een koeler wereldgemiddelde sinds vijf jaar. De laatste keer dat een sterke La Nina voorkwam was in de jaren 2010-2012, de wereldtemperaturen van 2011-2014 zijn ook duidelijk lager dan die erna (figuur 1). De zwakke La Nina in 2020 kon niet op tegen de stijgende trend in wereldtemperatuur, in 2021 was La Nina sterker.

Voor 2022 wordt in het eerste kwartaal een zwakke La Nina verwacht. De temperatuurverwachtingen voor 2022 zijn met +1,1 °C boven de pre-industriële waarde vergelijkbaar met 2021 en 2022 voegt zich daarmee waarschijnlijk bij de top 8 warmste jaren op rij. 

De verminderde uitstoot van koolstofdioxide door de COVID-pandemie, 0,8% in 2021 en 5,4% in 2020, valt niet terug te zien in de stijgende trend van concentraties in de atmosfeer (figuur 3). De verminderde uitstoot is te weinig om invloed te hebben in de totale natuurlijke koolstofcyclus. De grote natuurbranden in Siberië brachten bijvoorbeeld veel extra CO2 in de atmosfeer. Zolang de CO2 concentratie blijft stijgen, verwachten we dat de aarde verder opwarmt.

KNMI-klimaatbericht door Anika Hoekstra