WMO bevestigt breuk ozongat Zuidpool

Het ozongat, dat ieder jaar in deze tijd boven de Zuidpool ontstaat, is eind september in twee delen gesplitst. De World Meteorological Organization (WMO) heeft dat op 1 oktober bevestigd. KNMI ozondeskundige Henk Eskes had de opbreking van het ozongat al op 20 september voorspeld op basis van de ozonvoorspellingen die het KNMI maakt. De breuk is uitzonderlijk, normaal is het ozongat stabiel in deze tijd van het jaar en wordt het pas instabiel in november of december, waarna het verdwijnt. Opmerkelijk is ook dat de ozonafbraak dit jaar uitzonderlijk klein is, ongeveer de helft van wat de afgelopen jaren gebruikelijk was. De meest recente ozonvoorspellingen geven aan dat een van de resterende delen opnieuw tot een ozongat uitgroeit.

Het ozongat ontstaat sinds het begin van de jaren tachtig elk jaar boven het zuidpoolgebied in de periode augustus-september. Ruim de helft van de natuurlijke hoeveelheid ozon wordt dan in dit gebied afgebroken. Dit gebeurt door ozonafbrekende stoffen in de atmosfeer zoals CFK's (chloorfluorkoolstoffen), die vroeger werden toegepast in onder meer spuitbussen en koelkasten. De ozonafbraak gebeurt onder invloed van zonlicht en alleen als het zeer koud is. Vandaar dat het ozongat alleen onstaat boven het zuidpoolgebied, direct na de poolwinter als de zon weer opkomt. Ook buiten het zuidpoolgebied op de gematigde breedtes wordt overigens ozon afgebroken, maar via andere, langzamere reacties en dus minder sterk dan boven het zuidpoolgebied.

Door internationale afspraken is de productie van ozonafbrekende stoffen sterk afgenomen. Sinds enkele jaren neemt hierdoor ook de hoeveelheid ozonafbrekende stoffen in de atmosfeer langzaam af. Op dit moment is de afname echter nog te gering om het kleine ozongat van dit jaar te kunnen verklaren. De verklaring moet gezocht worden in de natuurlijke variaties in het weer van jaar op jaar die invloed hebben op de grootte en levensduur van het ozongat. Het ozongat wordt omringd door een gordel van sterke winden, die fungeren als een soort van wand die uitwisseling van lucht tussen binnen en buiten het ozongat verhindert. Als met het naderen van de lente/zomer de temperatuur in het zuidpoolgebied toeneemt en de winden hierdoor zwakker worden, hetgeen momenteel het geval is, mengt de ozonarme lucht binnen de gordel van winden met de ozonrijkere lucht daarbuiten en valt het ozongat uit elkaar. Normaal breekt het ozongat op in november of december, maar dit jaar gebeurde dat dus twee maanden eerder.

De beelden hiernaast tonen de ontwikkeling van het ozongat in de afgelopen en komende dagen. Deze film laat de ontwikkeling zien van het ozongat boven de Zuidpool in september 2002. Het eerste stuk (label "analysis") tot 20 september is gebaseerd op metingen van de dikte van de ozonlaag door het instrument GOME aan boord van de ESA ERS-2 satelliet. Vanaf 20 september zien we de voorspelling (label "fc") tot 9 dagen vooruit. De dikte van de ozonlaag wordt gegeven in Dobson eenheden (DU).