WMO Dag: waarnemen voor betere toekomst

De Wereld Meteorologische Dag, 23 maart, stond in het teken van waarnemingen. "Observing our planet for a better future" is het thema van de verjaardag van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO), waarin Nederland vertegenwoordigd wordt door het KNMI.

Weer, klimaat en water hebben een steeds grotere invloed op de samenleving. Negen van de tien natuurrampen houden tegenwoordig verband met weer en water. Tussen 1980 en 2000 kostte dergelijke rampen wereldwijd aan 1,2 miljoen mensen het leven. Rampen kunnen niet worden voorkomen maar door tijdig te waarschuwen kunnen de gevolgen wel worden beperkt.

Eerste waarnemingsnetwerk
Waarnemingen spelen daarbij een cruciale rol. Ferdinand II van Toscane richtte in 1653 en 1654 het eerste internationale meteorologische netwerk op met een aantal weerstations in Noord-Italië, in Warschau, Parijs, Innsbruck en Osnabrück. In Florence werden toen al vijftien keer per dag waarnemingen verricht. In 1780 richtte Karl Theodor, keurvorst van de Palts de Societas Meteorologica Palatina op, het eerste wereldomvattende netwerk voor meteorologische waarnemingen met waarnemers in Europa en Noord-Amerika. Ook uit Delft, Den Haag en Middelburg kwamen waarnemingen binnen, die gedaan moesten worden met standaardinstrumenten en volgens strakke richtlijnen.

Nederland loopt voorop
Ons land was één van de eerste waar weerkundige waarnemingen werden verricht. De natuurkundige Cornelis Drebbel uit Alkmaar maakte in 1612 een soort thermometer, een thermoscoop, die indertijd op het stadhuis van Delft was opgesteld. De raadsleden waren de eerste die de stand bijhielden, maar daarvan zijn geen reeksen bewaard gebleven. De eerste meetreeksen uit ons land stammen uit de achttiende eeuw. De waterbouwkundige Nicolaus Cruquius begon in 1706 als eerste een meetreeks en sindsdien is in ons land zonder onderbreking gemeten. Vooral de lange reeks waarnemingen (1735-1861) op Huize Swanenburgh in Halfweg door professionele opzieners van de waterstaat zijn van grote betekenis voor de klimatologische geschiedschrijving van ons land.

De Nederlandse archieven zijn rijk gevuld met meteorologische gegevens. Het KNMI is één van de eerste instituten die een aantal historische meetreeksen uit de 17e en 18e eeuw, de periode voor de oprichting van het Instituut, op dagbasis op internet heeft geplaatst. Van elke dag sinds 1706 kunt u opzoeken hoe het weer was. Dergelijke gegevens zijn niet alleen van belang voor klimaatonderzoek, maar ook voor historische doeleinden, zoals de datering van een opmerkelijke gebeurtenis, een veldslag, schilderij of overstromingsrampen.

Kindertekeningen
De Wereld Meteorologische Organisatie en het Internationaal Oceaan Instituut organiseerden een internationale tekenwedstrijd voor kinderen onder de 16 jaar. Thema’s waren de schoonheid van weer en wolken, het werk van meteorologen en hydrologen, de rol van de weersvoorspelling in het kader van het bestrijden van rampen en het milieu in relatie tot weer, klimaat en water. Ook ons land viel in de prijzen: de vijfjarige Feija Beersma maakte een tekening van een meisje dat in de regen door de plassen loopt.