Wolkenatlas voor het digitale tijdperk

Is de zon nog te zien of blijft het bewolkt? Dat is elke dag een van de belangrijkste vragen waar het weerbericht antwoord op geeft. Een grijze dag met aanhoudende regen kan ons humeur behoorlijk bederven maar wolken kunnen ook een genot zijn om naar te kijken, te fotograferen of te schilderen. Voor de meteorologie is het waarnemen van wolken van grote betekenis. Niet alleen voor de weersverwachting maar ook voor klimaatonderzoek en het gebruik van zonne-energie.

Binnen de meteorologische gemeenschap zijn door de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) afspraken gemaakt voor het observeren en coderen van de wolkenlucht en om de talloze wolkenvormen te onderscheiden. De 'International  Cloud Atlas' is al meer dan honderd jaar de wolkenbijbel voor iedereen die geïnteresseerd is in de lucht, niet alleen professionals, maar ook weeramateurs en wolkenspotters.

Wereld Meteorologische Dag

Op 23 maart, de Wereld Meteorologische Dag, -de verjaardag van de WMO- brengt de overkoepelende organisatie van alle nationale weerdiensten na veertig jaar een nieuwe editie uit van de atlas. Een voorloper verscheen al eind negentiende eeuw, waarna nieuwe officiële atlassen volgden in 1930 en 1975 en een heruitgave in 1987. De nieuwe uitgave bestaat voor het eerst uit een digitale versie, een gedrukte versie van de nieuwe Wolkenatlas is niet beschikbaar (zie de link onder dit bericht). Door de grote vooruitgang van de fotografie in de afgelopen decennia en de nieuwe mogelijkheden die het digitale tijdperk biedt zijn de foto’s van veel betere kwaliteit en zijn er ook veel meer opnamen beschikbaar. Daarnaast zijn nieuwe wolken toegevoegd zoals de altostratus undulatus asperitas die twee jaar geleden voor het eerst werd waargenomen en sindsdien ook in Nederland is gefotografeerd.  

Wolkenlatijn

Al sinds het begin van de negentiende eeuw hebben de wolken namen als cirrus (haarlok, veerwolk), cumulus  (stapelwolk) en stratus (laagwolk).  De Engelse apotheker Luke Howard (1772-1864) publiceerde in 1803 een lijst met Latijnse wolkennamen die nog altijd de basis vormt van de internationale wolkenclassificatie. Sommige namen zijn weliswaar gewijzigd en er zijn nieuwe indelingen gemaakt naar vorm, hoogte en samenstelling, maar de basisindeling is overeind gebleven.

Hollandse luchten

Een groot deel van de wolkenfoto’s komt uit Nederland. Het KNMI, dat het secretariaat van de Internationale Meteorologische Organisatie onder beheer had, is altijd nauw betrokken geweest bij de samenstelling van de Internationale wolkenatlassen. Veel foto’s zijn afkomstig van weeramateur en wolkenfotograaf A.J. Aalders (1890-1955), waarvan de bibliotheek van het KNMI de collectie beheert die bestaat uit meer dan zesduizend opnamen. De fotocollectie Aalders uit het zwart-wit tijdperk geniet nog altijd internationaal belangstelling.  Het CAPC Musée d'Art Contemporain in Bordeaux toont vanaf van juli tot januari 2018 een deel van de collectie Aalders op een tentoonstelling over fotografie en landschappen.