Het klimaat is altijd veranderd, met CO₂ in de hoofdrol

Het klimaat op aarde is niet altijd hetzelfde geweest; de gemiddelde temperatuur heeft juist flink gevarieerd in de geschiedenis van de aarde. Die variaties in temperatuur hangen sterk samen met de hoeveelheid CO₂ in de lucht, blijkt uit een recente reconstructie van het klimaat over de afgelopen 485 miljoen jaar.

Het verleden als sleutel tot het heden 

Er is inmiddels veel bekend over klimaatverandering in het verre verleden. Als we de huidige snelle opwarming van de aarde daarmee vergelijken, dan zien we zowel overeenkomsten als verschillen. Twee belangrijke verschillen zijn dat het klimaat niet eerder zo snel is veranderd, en dat de huidige klimaatverandering door menselijk handelen wordt veroorzaakt. Een overeenkomst is dat CO₂ zowel vroeger als nu een hoofdrol speelt.  

Het probleem van klimaatverandering zit ‘m niet zo zeer in hoe warm of koud het is, maar hoe snel het klimaat verandert. We zijn nu eenmaal aangepast aan het huidige klimaat. Dat geldt voor al het leven, en zeker ook voor de mens met alle infrastructuur. Zo is de zeespiegelhoogte sterk afhankelijk van de hoeveelheid ijs op aarde en dus van de temperatuur.  

Temperatuurreconstructie van de afgelopen 485 miljoen jaar 

Een studie uit 2024 geeft een gedetailleerd beeld van veranderingen in het wereldwijde klimaat over de laatste 485 miljoen jaar. Daarbij zijn de auteurs rigoreus te werk gegaan: ze hebben gebruik gemaakt van vele indirecte gegevens over de temperatuur (zogenaamde proxies) en van een klimaatmodel, waarbij rekening is gehouden met bijvoorbeeld de ligging van de continenten en de gestaag toenemende zonkracht over die tijdsperiode. Eerdere reconstructies waren veelal gebaseerd op hetzij proxy metingen, hetzij een klimaatmodel. De combinatie van methoden is een sterk punt van deze studie. 

Uit hun analyse blijkt dat de gemiddelde temperatuur over de laatste half miljard jaar heeft gevarieerd tussen 11° en 36°C, terwijl de CO₂-concentratries varieerden tussen iets meer dan 200 en 2000 deeltjes per miljoen (zie afbeelding). Dat zijn hele forse variaties, maar deze vonden dan ook plaats over lange tijdschalen. Het grootste deel van de tijd was het op aarde veel warmer dan nu, met een wereldgemiddelde oppervlaktetemperatuur van circa 15°C. 

Toch heeft de aarde ook heel koude periodes gekend, zo koud dat zelfs de oceanen waren dichtgevroren. De meeste recente van dergelijke “sneeuwbal aarde” tijdperken was 640 miljoen jaar geleden, dus nog verder terug in de tijd gaan dan deze studie kijkt.