Zeldzame orkaan Ophelia trok dwars over Ierland

Orkaan Ophelia heeft op maandag 16 oktober vooral Ierland zwaar getroffen. De storm, die windsnelheden van 150 kilometer bereikte, heeft aan zeker drie mensen het leven gekost en zeer veel schade aangericht. Zo'n 360.000 Ieren kwamen zonder stroom te zitten. Ook in Schotland heeft Ophelia flink huisgehouden. Het was een uitzonderlijke situatie: een dergelijke stormdepressie ontstaan uit een tropische orkaan van categorie 3 is nog nooit zo dichtbij Europa geweest. En het was al een zeer intensief orkaanseizoen met de gelijktijdige aanwezigheid van de drie orkanen Irma, Jose en Katia.

Ophelia begon als een tropische storm op ongeveer 1500 km ten zuidwesten van de Azoren en bewoog zich daarna in noordoostelijke richting en niet westwaarts zoals gebruikelijk. Zaterdag 14 oktober was Ophelia nog een orkaan van categorie 3. Dat kwam door de uitzonderlijke hoge zeewater temperaturen van ongeveer twee graden warmer dan normaal en de koude bovenlucht die de lucht extra onstabiel maakt.

Zeer hoge windsnelheden

Op weg naar Ierland transformeerde Ophelia naar een extra-tropische storm en kreeg de eigenschappen van een gebruikelijke najaarsstorm op onze breedtegraden. Het uitzonderlijke van Ophelia was dat ze bij deze extra-tropische transitie een ‘warm-seclusion’ vormde: de kern van de storm bevatte nog warme vochtige lucht. Daardoor had Ophelia twee energie bronnen, die van een tropische orkaan en van een gebruikelijke storm op onze breedte graden. Hierdoor heeft ze maar weinig aan kracht verloren toen ze over kouder water kwam. 

Lokaal zeer hoge windsnelheden hebben grote schade veroorzaakt

Een ander gevolg van de extra-tropische transitie was dat de omvang toenam waardoor een groot deel van Ierland met Ophelia te maken kreeg. Ook is een 'sting jet' opgetreden. Sterke winden boven in de atmosfeer (op 3 tot 4 km hoogte) bereiken dan gedurende korte tijd de grond. Lokaal zeer hoge windsnelheden van meer dan 150 km/uur zijn dan mogelijk. Dit levert grote schade op, zoals tijdens ‘de Grote Storm’ van 16 oktober 1987, precies dertig jaar geleden. 

Stormen in de toekomst

De kans op dit soort stormen in Europa neemt sterk toe

Het KNMI heeft in 2013 als eerste instituut in de wereld de gevolgen van klimaatverandering voor Europa met betrekking tot dit soort stormen onderzocht. Uit die studie kwam naar voren dat de kans daarop sterk toeneemt. Deze conclusie werd recentelijk ondersteund door onderzoekers van de universiteit van Princeton. In een vervolgstudie van het KNMI werden de eigenschappen van zo'n toekomstige storm nader onderzocht. Die storm vertoont grote gelijkenis qua baan, structuur en sterkte met Ophelia, maar zou pas plaatsvinden rond 2090. Ophelia roept daarom de vraag op of we dit soort stormen al in de meer nabije toekomst vaker zullen mee maken. KNMI doet nu in internationaal verband onderzoek naar deze stormen.