Zomer 2003: Warmste zomer in 500 jaar

De zomer van 2003 was in Europa de warmste in minstens vijfhonderd jaar. De gemiddelde zomertemperatuur op het Europees continent was bijna 2 graden hoger dan het langjarig gemiddelde van 17,5 graden over 1901-1995. Het centrale deel van Europa en vooral het Alpengebied waren het warmst met afwijkingen van meer dan 5 graden boven normaal. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Bern. Het tijdvak 1994-2003 was het warmste decennium in 500 jaar en de zomers waren gemiddeld over Europa 1,5 graad warmer dan die in het koudste tijdvak van 1907-1916. De laatste kwart eeuw zijn de zomertemperaturen in Europa bijna 3 graden gestegen.

Zwitserse onderzoekers vergelijken de zomer van 2003 met die van 1540, het grote Zonnejaar. De meeste meetinstrumenten moesten toen nog uitgevonden worden maar uit afgeleide gegevens (dagboeken, smelten van gletsjers en oogsten) kan een beeld worden geschetst van deze uitzonderlijke zomer enige tientallen jaren na de Middeleeuwen. Het was uitzonderlijk droog en heet: tussen maart en augustus viel nauwelijks regen en vooral van april tot en met juli was het extreem warm. In juli viel op verschillende plaatsen geen druppel. Ook daarna hield het zonnige, warme en droge weer aan. Zelfs in oktober 1540 keerden zon en warmte terug waarna het afgezien van enkele korte regenbuien tot de jaarwisseling droog en zonnig bleef.

De weinige regen kon niet voorkomen dat gewassen uitdroogden en oogsten mislukken. In ons land raakte het water zo verontreinigd dat het niet langer gedronken kon worden. De meeste molens stonden stil en er ontstond een groot tekort aan meel, met hongersnood als gevolg. Het midden en westen van Europa hadden in 1540 een Mediterraan klimaat. In Basel valt in tien maanden op slechts 10 dagen regen. Rivieren droogden uit en in Keulen stond ook de Rijn droog. In Parijs liepen mensen over de bedding van de Seine zonder natte voeten te krijgen. Bos- en heidebranden waren aan de orde van de dag, maar ook dorpskernen en zelfs enkele steden raakten in brand.

Uit een reconstructie van de weerkaart uit 1540 blijkt dat een blokkerend hogedrukgebied de depressies met regen en wind in elk geval in de drie zomermaanden op grote afstand hield van het zuiden en westen van Europa. Zo'n weerkaart doet sterk denken aan de zomer van 2003 toen de hogedrukgebieden op dezelfde plaats lagen.

Bron: Christian Pfistner. Wetternachhersage, 500 Jahre Klimavariationen und Naturkatastrophen (1496-1995). Paul Haupt Berne, Bern, 1999.
Jan Buisman. Duizend jaar Weer, Wind en Water in de Lage landen. Delen I-IV. Uitgeverij van Wijnen-Franeker, 1996.