Zomer 2004: nat en vrij warm

De zomer van 2004 was gemiddeld over het land de op twee na van de natste sinds tenminste 1951. Dat blijkt uit berekeningen over de ruim 300 neerslagstations van het KNMI. Midden vorige eeuw werd het meetnet aanzienlijk uitgebreid zodat de gegevens over de afgelopen ruim vijftig jaar goed vergelijkbaar zijn. Het landelijk gemiddelde van de neerslag over de maanden juni, juli en augustus is uitgekomen op 314 mm tegen 202 mm normaal. Op de eerste plaats staat 1954 met 321,2 mm, op de tweede plaats 1966 (321,0 mm). Op de vierde plaats staat 1965 (307,8 mm) en op plaats vijf 1956 (305,8 mm).

Radar bevestigt absoluut regenrecord Maasland
Ook augustus heeft een nieuw absoluut neerslagrecord opgeleverd. Het weerstation Maasland in het Westland kreeg in augustus 325 mm. In elk geval sinds 1900 viel op een officieel weerstation van het KNMI nog nooit zoveel regenwater. Het oude record was 321 mm in oktober 1932 in Zandvoort. Voor de maand augustus stond het record op 295 mm in 2002 in het Drentse Eext. Normaal levert augustus ongeveer 70 mm op en diverse plaatsen hebben inmiddels drie tot vier keer zoveel gehad. Bij deze een accumulatie over de maand augustus uit de gecorrigeerde (met stations) radarbeelden. Rond Maasland is een pixel zichtbaar met waarde 275-300 mm terwijl de omgeving een stuk lager is. De radar bevestigt dus wat de waarneemster in Maasland heeft afgetapt. Onderstaande afbeeldingen van de neerslaghoeveelheid zijn bepaald uit een combinatie van radargegevens en neerslagmetingen van het meetnet van 325 regenmeetstations.

Op tien dagen meer dan 50 mm
Daarmee is het aantal dagen met zware regen (meer dan 50 mm) deze zomer op tien uitgekomen. Juli telde twee dagen met ergens meer dan 50 mm, augustus acht waarvan vier achter elkaar: 11 augustus (Lettele 65 mm), 12 augustus (Formerum 60 mm), 13 augustus (Niekerk 99 mm), 14 augustus (Joure 59 mm), 16 augustus (Kerkwerve 83 mm), 19 augustus (Heibloem 55 mm) en 21 augustus (Harlingen 56 mm) en 25 augustus (Edam 67 mm). Een serie van vier dagen met zware regen kwam in de meetgegevens sinds 1951 alleen voor in 1951 ( 1- 4 augustus) en in 1987 (21- 24 juli).

De grootste neerslaghoeveelheden in Nederland
Zulke grote etmaalhoeveelheden zijn voor ons land bijzonder maar geen records. Het neerslagrecord over 24 uur staat nog altijd op naam van Voorthuizen met 208 mm op 3 augustus 1948. Verder kreeg Amsterdam op 9 augustus 1951 een hoeveelheid van 148 mm, Gouda 146 mm (24 juni 1975), Dirksland 134 mm (14 september 1998) en Marknesse 116 mm, waarvan 73 mm in een uur (2 juni 2003). De grootste neerslagintensiteit wordt meestal in de zomer gemeten en de laatste jaren zijn herhaaldelijk zware buien gevallen. De zomers van 2001 en 2002 telden beiden een record aantal van 12 dagen met lokaal 50 mm of meer in een etmaal. Soms viel er meer 50 mm binnen een uur. 

Warme zeewater activeert buien in kustprovincies
In ons land speelde ook het relatief warme zeewater een rol bij de grote buienactiviteit en ontstond evenwijdig aan de kust een kustfront. Ook restanten van hurricanes hebben een rol gespeeld: de stormachtige wind met windstoten van 100 km/uur die donderdag langs onze kust woedde hield verband met een afsplitsing van restanten van Charley. Op 12 en 13 augustus 2004 viel vooral in Friesland en het westelijk deel van Groningen uitzonderlijk veel, in circa 30 uur meer dan 80 mm. Zo'n hoeveelheid wordt gemiddeld eens in de 125 jaar geëvenaard. Ook in de omgeving van Maasland in het Westland (97 mm in circa 36 uur) en bij Purmerend en Hoorn in Noord-Holland (resp 90 en 82 mm in circa 35 uur) waren de hoeveelheden uitzonderlijk. De neerslagintensiteit was enorm en soms viel er 15 tot 19 mm in een uur. Op 16 augustus vielen er opnieuw zware buien, maar toen lag het zwaartepunt van de neerslag boven Zeeland met opnieuw plaatselijk meer dan 80 mm.

KNMI waarschuwt waterschappen voor extreme neerslag
Op basis van de neerslagverwachtingen heeft het KNMI extra neerslagwaarschuwingen uitgegeven. De waterschappen Delfland en Fryslan werden al op 11 augustus 2004 gewaarschuwd: het automatische waarschuwingssysteem gebaseerd op het HIRLAM weermodel van het KNMI voor extreme neerslag waarschuwde op dat moment voor zeldzaam hoge gebiedsgemiddelden van ruim 70 mm voor Friesland in 24 uur tijd!

De 35e hittegolf: vooral de nachten waren extreem warm
De aanvankelijk wisselvallige zomer van 2004 heeft uiteindelijk ook een hittegolf opgeleverd. De recente hittegolf van 31 juli t/m 11 augustus was de 35e sinds 1901. Op 6, 8 augustus en 9 augustus was het tropisch met achtereenvolgens 30,0, 31,0 en 32,5 graden.

Uniek waren de warme nachten: het KNMI in De Bilt registreerde op 8 augustus, gemeten over het hele etmaal van middernacht tot middernacht, een minimumtemperatuur van 20,8 graden. Het oude record, sinds deze metingen begonnen in 1901, was 20,6 graden op 22 juli 1925. In het westen van ons land zijn ook nieuwe records voor het etmaalgemiddelde van de temperatuur geboekt. In het noordoosten waren de eerste tien dagen van augustus recordwarm.

Bezoekersrecords KNMI-site
Ook de website van het KNMI leverde een nieuw record op: de maand augustus leverde 21,6 miljoen pageviews op en alleen al 10 augustus registreerde het KNMI 1,3 miljoen pageviews. Het hoogste aantal tot nu toe in een "normale" situatie, zonder weeralarm. Absolute topper is 24 juni (weeralarm) met ruim 2,2 miljoen pageviews. Het wisselvallige zomerweer in juli heeft het KNMI ook in de kaart gespeeld en een record opgeleverd van ruim 19 miljoen pageviews.

Onweersrecord in België
In België leverde de zomer een uitzonderlijk groot aantal onweersdagen op. Sinds het KNMI in Ukkel beschikt over het SAFIR meetsysteem zijn nog nooit zoveel onweersdagen geregistreerd, in totaal 47 waarvan 23 in augustus. Het bliksemmeetsysteem registreerde in augustus in België 63.100 ontladingen tegen een langjarig gemiddelde van 42.700 ontladingen (tijdvak 1992-2004).