Rond 21 december begint de winter volgens de astronomische kalender. Voor meteorologen en klimatologen is de winter al op 1 december begonnen en duurt het seizoen precies drie kalendermaanden.
De klimatologische seizoensindeling waarbij de seizoenen steeds op de eerste van de maand beginnen biedt voor de meteorologen de mogelijkheid om de seizoenen onderling te kunnen vergelijken. Volgens de sterrenkundige kalender begint de winter meestal op 21 december en soms op 20 of 22 december.
Op de eerste dag van het winterseizoen staat de zon loodrecht boven de Steenbokskeerkring. De verschillen in tijdstippen en soms datums zijn het gevolg van het oneven aantal dagen van het tropisch jaar (waarop de kalender is gebaseerd) en de invoering van de schrikkeldag.
De zon staat bij het begin van de winter het laagst boven de horizon. Deze dag is de kortste van het jaar
Dit betekent niet dat de zon dan het laatst opkomt en het vroegst ondergaat. Al vanaf 13 december gaat de zon later onder en pas op 30 december blijft het 's ochtends het langst donker. Dat komt onder andere doordat de aardbaan rond de zon niet cirkelvormig is. Hierdoor beweegt de zon in de winter schijnbaar iets sneller dan in de zomer. Het gevolg is dat de zon nu dagelijks iets later door het zuiden gaat. Ook is de daglengte (het verschil in tijdstip van opkomst en ondergang van de zon) afhankelijk van de geografische breedte. Zo heeft Zuid-Frankrijk al op 9 december de vroegste zonsondergang en de meest late zonsopkomst op 3 januari.
Het noordelijk halfrond heeft in de winter de kortste dagen. Aan de Noordpool zelf blijft de zon zes maanden onder de horizon. Toch is het daar niet zes maanden donker. De duisternis hangt samen met de burgerlijke avondschemering. Deze eindigt wanneer de zon zich 6 graden onder de horizon bevindt. De helderste sterren en planeten worden dan zichtbaar. Echt donker is het pas wanneer de zon 18 graden onder de horizon staat. Dit heet de astronomische schemering.
Volgens de klimatologische indeling is de winter dus al op 1 december begonnen en duurt het seizoen tot met 28 of 29 februari. Voor andere berekeningen, zoals het koudegetal van Hellmann wordt ook de kou in voor- en nawinter, in de maanden november en maart, meegerekend.
Beluister de KNMI podcast
Hoe ziet de winter er in de toekomst uit? In KNMI podcast schetsen klimaatwetenschappers, adviseurs, een bioloog en een arts de Nederlandse winter van de toekomst. Wat gebeurt er als de uitstoot van broeikasgassen omhoog blijft gaan, en de aarde warmer en warmer wordt? De thema's: vorst- en ijsdagen, wind, stormen en orkanen, de impact van stijgende temperaturen in de winter op planten en dieren, het Early Warning Centre en hoe groot is de kans dat er ooit nog een Elfstedentocht gereden kan worden?
