Waarom de Cariben mogelijk een actief orkaanseizoen tegemoet gaan

Een jaar geleden, in maart 2023, begonnen wereldwijd de hoge zeewatertemperaturen records te verbreken. Nu, een jaar later, is het water in de Noord Atlantische oceaan nog altijd ongekend warm. Dit kan grote invloed hebben op het orkaanseizoen van 2024. Ook in 2023 zorgde het extreem warme zeewater voor een bovengemiddeld actief orkaanseizoen, ondanks de dempende invloed van El Niño op de Noord Atlantische orkaanactiviteit. Nu de watertemperaturen nog altijd extreem hoog zijn en El Niño op z'n retour is verwachten we voor dit jaar een zeer actief orkaanseizoen.

Hoe ontstaan orkanen? 

Voor het ontstaan van orkanen zijn een aantal basis ingrediënten nodig. Ten eerste een groot lagedrukgebied, bijvoorbeeld een cluster van onweersbuien, dat vanuit Afrika de Atlantische Oceaan optrekt. Als het zeewater waarover de onweersbuien trekken warmer dan 26,5 graden Celsius is (het tweede ingrediënt) zal het warme zeewater verdampen en opstijgen. Op hoogte koelt de warme lucht af en zullen er meer regen- en onweerswolken ontstaan.  

Het derde basis ingrediënt is de Corioliskracht. Vanwege de draaiing van de aarde stroomt lucht in een lagedrukgebied niet recht naar het centrum maar om het centrum heen. In het noordelijk halfrond gebeurt dit tegen de klok in en op het zuidelijk halfrond met de klok mee. Dit effect staat bekend als de Wet van Buys Ballot (eerste hoofddirecteur van het KNMI). Op de evenaar is de Corioliskracht nul waardoor onweersbuien daar niet gaan draaien en er dus geen orkanen kunnen ontstaan. Dit verklaart waarom er een stuk minder orkanen langs Bonaire trekken dan langs Saba en Sint Eustatius. Bonaire ligt een stuk dichter bij de evenaar.

Het vierde en laatste basis ingrediënt voor orkanen is dat de windsnelheid en windrichting op zeeniveau ongeveer gelijk moeten zijn aan die op grotere hoogte aan de bovenkant van de storm. Met andere woorden, de verticale windschering moet klein zijn. De zich vormende orkaan wil namelijk het liefst dat hij in de verticaal ongeveer intact blijft, op die manier haalt hij namelijk de meeste energie uit het warme zeewater. Als de wind op hoogte harder of in een andere richting waait dan op zeeniveau wordt de orkaan uit elkaar geblazen.

De passaatwinden zorgen er meestal voor dat een orkaan de Atlantische oceaan overtrekt richting de Caraïben of de Verenigde Staten. Zolang een orkaan over warm zeewater van minstens 26,5 graden Celsius trekt kan hij in sterkte toenemen.

Het orkaanseizoen van 2023 in de Noord Atlantische Oceaan 

Het orkaanseizoen in de Noord Atlantische Oceaan loopt officieel van 1 juni tot en met 30 november. Maar de meeste tropische stormen en orkanen ontstaan in augustus, september en oktober als het zeewater warmer is dan 26.5 graden Celsius en er veel clusters van onweersbuien boven Afrika ontstaan. Het aantal tropische stormen dat een naam heeft gekregen noemen we de orkaanactiviteit. Het orkaanseizoen van afgelopen jaar was een bovengemiddeld actief seizoen met 20 benoemde tropische stormen, met zeven orkanen waarvan drie van de zware categorieën (categorie 3 of hoger). 

De hoge orkaanactiviteit in 2023 was verassend omdat het seizoen gepaard ging met El Niño. Historisch gezien zorgen El Niño condities vaak voor minder orkaanactiviteit, omdat El Niño voor meer verticale windschering zorgt waardoor zich vormende orkanen kapot geblazen worden.  

Dat 2023 toch een actief orkaanseizoen kende is met name te verklaren door warme zeewatertemperaturen. De Noord Atlantische oceaan is al ruim een jaar ongekend warm (zie afbeelding 1). Hierdoor was gedurende een lange periode en voor een groot gebied het zeewater warm genoeg voor de ontwikkeling van tropische stormen en orkanen (zie afbeelding 2). Ondanks het actieve orkaanseizoen in 2023 bleven de eilanden in Caribisch Nederland gelukkig gespaard. Lees meer over het orkaanseizoen in de Staat van ons Klimaat 2023.