Van zomerbuien in het binnenland naar najaarsbuien aan de kust

Afgelopen zomer was het opvallend vaak noodweer in het oosten van het land, met naast onweer ook veel regen en plaatselijk zelfs wateroverlast. In het (zuid)westen en midden van het land onweerde het juist relatief weinig; was er sprake van toeval of is dit gebruikelijk in de Nederlandse zomer? Met het aanbreken van de herfst gaat het relatief warme zeewater een grotere rol spelen en gaat dit patroon veranderen. In dit artikel leggen we uit hoe dat zit.

De zon als belangrijke factor 

Vooral in de lente maar zeker ook in de zomer speelt de zon een belangrijke rol bij het ontstaan van buien. De zon warmt het aardoppervlak en de lucht daarboven overdag op, waardoor de lucht gaat stijgen (thermiek) en er uiteindelijk stapelwolken kunnen ontstaan. Onder ‘gunstige’ omstandigheden kan zo’n wolk vervolgens uitgroeien tot een (onweers)bui. Dit proces treedt alleen op boven land, omdat water een veel grotere warmtecapaciteit heeft en dus veel minder snel opwarmt. In de lente en zomer ontstaan buien overdag dan ook vooral boven land. Doordat de wind in de middag vaak vanaf zee gaat waaien warmt de lucht landinwaarts het meeste op, waardoor de omstandigheden voor het ontstaan van zware buien in het oosten van het land het gunstigst zijn.  

Afgelopen zomer 

Wanneer we kijken naar het langjarige gemiddelde van de neerslag in Nederland in de zomer (afbeelding1 links), dan zien we dat de neerslag klimatologisch gezien redelijk gelijk verdeeld is over Nederland (m.u.v. het zuidoosten). Dat komt omdat het Nederlandse weer ook sterk wordt bepaald door de passage van storingen en fronten, met regengebieden die zich doorgaans weinig aantrekken van het onderliggende oppervlak. Afgelopen zomer echter hadden kleinschalige, zware buien de hoofdrol en viel er in het oosten duidelijk meer neerslag dan gemiddeld, terwijl het in het midden en westen juist (veel) droger was.  

Vooral de maand juli viel daarbij op, met in delen van Utrecht, Zeeland en Noord-Limburg slechts 50-70 mm neerslag (10-20 mm minder dan het langjarig gemiddelde over 1991-2020), terwijl het in delen van Noord-Brabant en het hele oosten en noorden juist zeer nat was met 130-180 mm (50-100 mm meer dan gemiddeld). In de regio Twente viel met 200-220 mm bijna vier keer de gemiddelde maandhoeveelheid (afbeelding 2), met wateroverlast tot gevolg.