De zomer begint op de langste dag van het jaar. Op die dag staat de zon het hoogste aan de hemel.
Het begin van de zomer, de zomerzonnewende, valt rond 21 juni. Meestal wordt die datum aangehouden, maar toch begint de zomer niet altijd op 21 juni. In 2020 en in 2024 is dat al op 20 juni. De zon bereikt dan de kreeftskeerkring. Hierna worden de dagen in het noorden weer korter. Meteorologen rekenen juni, juli en augustus tot het zomerseizoen. Maar ook voor en na die tijd kan het zomers zijn. Het zomerhalfjaar duurt van april tot en met september.
Vooral in juli en augustus is de kans op zomerse of tropische temperaturen het grootst. Landelijk (gemiddeld over 1991-2020) telt juni vier, juli acht en augustus zeven zomerse dagen (25 graden of warmer). In het zuiden zijn drie tropische dagen (30 graden of meer) in juli en augustus heel gewoon.
Door het koude zeewater blijft de temperatuur aan zee in het begin van de zomer achter. Later in het seizoen kan het ook hier tropisch worden. Opmerkelijk zijn de verschillen in nachttemperaturen. In Eelde ligt het minimum 's zomers op 11,3 tegen 14,7 graden in Vlissingen. Vooral na een lange warme periode blijft het aan de kust 's avonds aangenaam.
Het zomergemiddelde bedraagt in ons land 17,3 graden, in De Bilt 17,5 graden gemiddeld over 1991-2020. De uitersten gemiddelden van de laatste ruim honderd jaar lagen in De Bilt tussen 14,1 (1907) en 18,9 (2018). De zomers zijn tegenwoordig warmer. Tussen 1941 en 1970 lag het gemiddelde in De Bilt 0,7 graden lager. In het begin van de twintigste eeuw waren de zomers zelfs een hele graad kouder.
De warmte leidt tot buien met soms veel regen. Door de korte duur van de buien biedt de zomer de minste regenuren. Landelijk gemiddeld regent het in de zomer 120 uur tegen 218 uur in de winter. Toch is de zomer zo'n 23 millimeter natter dan de winter en zelfs 6 millimeter natter dan de herfst. Gemiddeld over het land valt 's zomers 228 millimeter tegen 222 millimeter in de herfst.
Het noordwestelijk kustgebied is de droogste regio. In Den Helder en op Terschelling valt in drie maanden ongeveer 210-212 millimeter zomerregen tegen circa 250 lokaal de provincies Groningen en Limburg.
De zomerzon is landelijk gemiddeld 635 uur te zien is. De lente telt 561 zonuren, de herfst slechts 346 uur. Het noordwestelijk kustgebied met de Wadden hebben 's zomers de meeste zon: 691 uur in De Kooy. Vlissingen doet er met 679 zonuren nauwelijks voor onder maar oostelijk Brabant ziet de zon doorgaans iets minder dan 626 uur.
Hoe ziet de zomer er in de toekomst uit? In de KNMI podcast schetsen klimaatwetenschappers, adviseurs, een bioloog en een arts de Nederlandse zomer van de toekomst. Wat gebeurt er als de uitstoot van broeikasgassen omhoog blijft gaan, en de aarde warmer en warmer wordt? De thema's: extreme zomerbuien, de impact van stijgende temperaturen op de mens, de impact van droogte op bomen, platen en dieren en zal in Nederland ooit de 50 graden worden aangetikt?
