Antarctisch zee-ijs op laagste niveau ooit

Niet eerder werd in begin januari zo weinig zee-ijs waargenomen rondom Antarctica (waar het nu zomer is) als dit jaar. Dat hebben wetenschappers van het Amerikaanse National Snow and Ice Data Center (NSIDC) door middel van satellietbeelden vastgesteld. Het zee-ijsoppervlak was ongeveer de grootte van de staat Texas (ruim zestien keer Nederland) minder dan in het vorige recordjaar. Deze daling past in de neergaande trend die in 2016 lijkt te zijn ingezet.

Satellieten meten een afname in zee-ijsbedekking

Dankzij satellieten kunnen we sinds 1979 het zee-ijs rond Antarctica goed volgen. Nam het zee-ijsoppervlak in december aanvankelijk nog licht toe (figuur 1), sinds 2016 lijkt deze trend omgeslagen te zijn en zagen we niet eerder zo weinig zee-ijs als op dit moment (figuur 2 en 3). Toch begrijpen we het versneld afsmelten van Antarctisch zee-ijs niet goed. De rol van de opwarming van de aarde is bijvoorbeeld onduidelijk, want deze regio warmt minder snel op dan de rest van de wereld. Althans, aan het oppervlak, want de diepere lagen in de Antarctische Oceaan warmen wél sterk op.

Oorzaak: waarschijnlijk speelt de wind een rol

Het vermoeden is dat de wind een rol speelt. De laatste jaren zorgen de winden rond Antarctica ervoor dat zee-ijs meer naar het noorden “wordt geduwd”, waar het warmer is en het ijs dus makkelijk kan smelten. Dit hangt samen met het sterker worden en zuidwaarts opschuiven van de overheersende westenwinden. Deze veranderingen hebben te maken hebben met de sterke afkoeling van de stratosfeer boven Antarctica, de luchtlaag boven 9 kilometer. Zowel de afbraak van ozon op die hoogte als de toename van broeikasgassen spelen een rol in deze afkoeling. Daardoor bestaat er mogelijk toch een (indirecte) link met klimaatverandering.