De Grote Droogte van 1921

Honderd jaar geleden werd een groot deel van Europa getroffen door droogte. Die droogte brak alle records en staat - na 100 jaar - nog steeds te boek als het droogste jaar sinds het begin van de metingen. De reconstructie van deze 'Grote Droogte' geeft een nieuw beeld van de impact van deze droogte op de samenleving.

Een groot deel van Europa kreeg te maken met deze droogte en ze reikte van Ierland tot aan de Russische rivier de Wolga en  het Oeralgebergte. De droogte droeg bij aan de hongersnood in Rusland van 1921-1922 die naar schatting aan 5 miljoen mensen het leven kostte.

Droog seizoen heeft ook gevolgen in volgende seizoenen 

Uit de reconstructie blijkt dat de Grote Droogte al in de herfst van 1920 begon, op zijn sterkst was tijdens de lente en de zomer van 1921 en pas eind 1921 eindigde. De droogte van 1921 is dan ook een sterk voorbeeld van een 'samengesteld extreem', waar een samenloop van verschillende gebeurtenissen tot een situatie leidt die een enorme impact op de samenleving heeft. Droogte blijft lang aanhouden, vaak tot in de volgende seizoenen, en in het voorjaar en zomer van 1921 leidde deze opéénstapeling van de gevolgen van droogte tot grote problemen.

Europa’s meest getroffen regio

Het gebied rond Brussel-Parijs-Lyon werd extra hard getroffen. Het gebrek aan regen gedurende deze droogteperiode was ongekend. Dat blijkt uit de meetreeks van neerslag in Ukkel, België, de locatie van het Belgische Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI). Uit deze meetreeks is de neerslagindex SPI-12 afgeleid. Deze index wordt per maand berekend. Eerst wordt per maand de som van de gemeten neerslag in de voorgaande 12 maanden berekend. Vervolgens wordt deze som omgezet in een getal dat aangeeft hoe ver deze waarde afwijkt van het gemiddelde van alle 12-maandsommen over de hele periode van 1900 tot 2020 voor de betreffende maand. Het blijkt dan dat de waarde van SPI-12 voor de droogte van 1921 met kop en schouders uitsteekt boven andere droge periodes in de 20e en 21e eeuw (figuur 1). Ook in Nederland is de droogte van 1921 ongeëvenaard.

Berichtgeving in Europese kranten

Om een beter beeld te krijgen van de impact van deze droogte op de samenleving is berichtgeving in een aantal Europese kranten van 1921 over de droogte systematisch doorzocht. Voor Nederland is de 1921 jaargang van het Algemeen Handelsblad geanalyseerd en deze berichten zijn gerubriceerd naar de getroffen sector. In figuur 2 staat het aantal berichten per sector uitgezet tegen de tijd. In het vroege voorjaar van 1921 wordt over natuurbrandjes geschreven en aan het begin van de zomer neemt het aantal berichten flink toe, voornamelijk over de gevolgen in de landbouw en veeteelt. De toename in berichtgeving valt samen met een hittegolf die Europa in z'n greep houdt en op 28 juli 1921 temperaturen van 38,4°C geeft in Parijs – ook naar moderne maatstaven een extreem hoge waarde. 

Nederlandse drinkwatervoorziening sterk onder druk

In Nederland blijft de droogte in het nieuws tot december 1921, met betrekking tot de drinkwatervoorziening. Eerder in dat jaar heeft de drinkwatervoorziening al sterk onder druk gestaan; een foto uit de Telegraaf van twee jongetjes die het laatste beetje water uit de Linge ophalen als aanvulling op de drinkwatervoorraad is hiervan een treffend voorbeeld (figuur 3).

KNMI-klimaatbericht door Gerard van der Schrier (KNMI), Bert Van Schaeybroeck (KMI), Hans Van de Vyver (KMI), Else van den Besselaar (KNMI)