Geen toename van vulkanische activiteit wereldwijd

Hoewel vulkanen veel in het nieuws zijn, is er geen sprake van een wereldwijde toename van vulkanische activiteit. Dagelijks zijn er zo'n 40 tot 50 vulkanen verspreid over de wereld in uitbarsting. Op dit moment bijvoorbeeld in het Geldingadalur, nabij Fagradalsfjall op IJsland, de Etna in Italië en de Kīlauea in Hawaï.

'Actieve vulkanen' zijn in de afgelopen tienduizend jaar ten minste een keer uitgebarsten 

Wereldwijd zijn er circa 1500 vulkanen die geologisch gezien als actief worden beschouwd. Met ‘actief’ bedoelen vulkanologen dat ze in de afgelopen tienduizend jaar ten minste een keer uitgebarsten zijn. Iets meer dan een derde van deze vulkanen is in de afgelopen tweeduizend jaar uitgebarsten. 

Als we kijken naar het aantal gerapporteerde vulkaanuitbarstingen over de afgelopen eeuwen (figuur 1) dan lijkt er wel een toename te zijn. Als we echter de rapportages vergelijken met andere gegevens, zoals het aantal bekende vulkanen en de wereldbevolking, wordt duidelijk dat er geen werkelijk toename is.

Verklaringen schijnbare toename in aantal uitbarstingen

Tot het jaar 1400 waren er wereldwijd slechts zestig vulkanen bekend. De meeste hiervan lagen in Japan (18) en IJsland (7). Vanaf 1500 waren het met name ontdekkingsreizigers zoals Columbus en Vasco da Gama die de kennis van het bestaan van vulkanen wereldwijd lieten toenemen. En nog steeds worden er nieuwe actieve vulkanen ontdekt door de ontwikkeling van nieuwe meetinstrumenten, waaronder sensoren op satellieten. De schijnbare toename in het aantal geobserveerde uitbarstingen in de laatste zeshonderd jaar is dus niet het gevolg van een daadwerkelijke toename van vulkanische activiteit, maar simpelweg te verklaren omdat;

1. er meer vulkanen bekend zijn geworden
2. de monitoring van deze vulkanen gemoderniseerd is en we dus beter weten of er een uitbarsting is, zelfs in onbewoonde gebieden
3. er meer mensen in de buurt van vulkanen zijn gaan wonen zodat een uitbarsting zelden onopgemerkt blijft 
4. de communicatie enorm verbeterd is

Toename uitbarstingen jaren 90 door satellietobservaties 

Als we in meer detail (figuur 2) kijken naar het meest recente deel van de grafiek in figuur 1, zien we een aantal opvallende dingen. Tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog zijn er minder uitbarstingen gerapporteerd. En in de jaren na een grote uitbarsting, zoals die van Krakatau in Indonesië in 1883 (>36.000 doden) en Mont Pelée op het Caraïbische eiland Martinique in 1902 (~29.000 slachtoffers), was de gevoeligheid voor uitbarstingen groter met als gevolg meer meldingen. Eind jaren negentig zien we een sterke toename van het aantal geobserveerde uitbarstingen. Dat is te verklaren door de vele satellieten die vanuit de ruimte vulkanen begonnen te observeren.

Effecten grote uitbarstingen blijven nooit onopgemerkt 

We bekijken het aantal grotere uitbarstingen (>0.1 km3) door de tijd gemarkeerd in figuur 2. Omdat de effecten van een uitbarsting van dit kaliber verstrekkend zijn, blijven deze nooit onopgemerkt. Het feit dat deze grote uitbarstingen constant zijn door de tijd, bevestigt dat er geen werkelijke toename in vulkanische activiteit is.

Het totale aantal uitbarstingen is de afgelopen 30 jaar stabiel

Als we kijken naar de cijfers van de afgelopen dertig jaar is te zien dat het totale aantal uitbarstingen, na de schijnbare toename eind jaren negentig door de introductie van satellietobservaties, stabiliseert. Ook het aantal grote uitbarstingen blijft stabiel. Deze recente data laten zien dat ook vandaag de dag er geen toename is van de vulkanische activiteit wereldwijd.