IPCC II: Gevolgen klimaatverandering duidelijk zichtbaar

De gevolgen van klimaatverandering zijn steeds duidelijker zichtbaar voor natuur, mens en maatschappij, aldus het klimaatpanel van de Verenigde Naties (IPCC). Er zijn meer en betere onderzoeksgegevens en uitvoeriger en betere documentatie beschikbaar.

Die bieden een sterkere wetenschappelijke basis voor een goede beoordeling van veranderingen van het klimaat in diverse regio’s en de gevolgen daarvan, zegt het IPCC in haar rapport dat vandaag in Brussel is gepubliceerd.

Zo blijkt uit het rapport dat het duidelijker is wat de negatieve effecten zijn op zoetwatervoorraden voor vele miljoenen mensen en ook welk effect dat heeft op hun gezondheid. Droge gebieden zoals ten zuiden van de Sahara in Afrika blijken erg kwetsbaar en kunnen de gevolgen van klimaatverandering nauwelijks opvangen. Toenemende weersextremen, zoals hevige neerslag en langdurige droogte vergroten wereldwijd de kans op overlast en schade.

Deskundigen van het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) benadrukken de noodzaak om ons aan te passen (adaptatie) aan klimaatverandering. Zij constateren dat het aanpassend vermogen in de wereld ongelijk verdeeld is. Juist die landen en bevolkingsgroepen zijn kwetsbaar die over beperkte financiële en technologische middelen beschikken en sterk afhankelijk zijn van landbouw, bosbouw en visserij. Mondiaal zijn de meest kwetsbare gebieden dichtbevolkte kustgebieden en rivierdelta’s met vaak een hoge economische activiteit zoals de Ganges-, de Mekong- en de Nijldelta. In mindere mate geldt dit ook voor de Mississippi-, de Amazone- en de Rijndelta.

In het rapport is voor Europa nu voor de eerste keer wetenschappelijk onderbouwd dat klimaatverandering waarneembare effecten heeft, zoals terugtrekkende gletsjers, langere groeiseizoenen en verschuiving van verspreidingsgebieden van soorten naar het noorden. Het klimaatpanel zegt in haar rapport met nadruk dat reductie van broeikasgassen (mitigatie) urgent blijft, omdat anders de opwarming van de aarde onomkeerbare gevolgen heeft en omdat er een limiet is aan aanpassingsmogelijkheden van natuurlijke en maatschappelijke systemen aan klimaatverandering.

Nederland
Nederlandse deskundigen die betrokken zijn bij het 4e Assessment van het IPCC zien als in het oog lopende punten in het nu verschenen rapport onder meer de constatering dat als gevolg van klimaatverandering de ijskappen op Groenland en Antarctica sneller smelten. Zeespiegelstijging en erosie bedreigen een aantal kusten. Ecosystemen worden aangetast door hogere temperaturen. Oceanen worden zuurder, met nog onbekende maar waarschijnlijk grote gevolgen voor de marine biosfeer. En het aantal mensen dat leeft in gebieden met ernstig watertekort kan tot 2050 drie tot vier keer zo groot worden als in 1995.

In het IPCC rapport worden de gevolgen voor Nederland niet expliciet genoemd. Volgens Nederlandse deskundigen betekent de klimaatverandering voor Nederland dat er nog meer aanpassingen nodig zijn voor de verdediging tegen overstromingen, maar ook aanpassingen om het hoofd te kunnen bieden aan de gevolgen van in de toekomst steeds vaker voorkomende extreem droge en hete zomers, zoals die van 2003 en 2006. Nederland moet rekening houden met grotere en extreme neerslag die kan leiden tot overlast en grotere waterafvoer in de rivieren. Dit vergt grotere investeringen in het beheer van rivieren en de kust om Nederland op lange termijn bewoonbaar en veilig te houden. Warmere zomers en hittegolven zullen aanpassingen vergen in de gebouwde omgeving en in stedelijke gebieden. Zoetwatervoorziening voor landbouw en glastuinbouw, maar ook het gebruik van oppervlaktewater als koelwater in de energiesector komen in de toekomst regelmatig in ernstige problemen. Dit geldt ook voor de scheepvaart dat vanwege steeds vaker voorkomende lage waterstanden in de zomer met veel minder vervoerscapaciteit te maken krijgt. De zeespiegelstijging leidt tot een toename van verzilting van de landbouw- en natuurgebieden in de kuststreek. Klimaatverandering heeft grote en nog deels onbekende gevolgen voor de natuur en de landbouw: het komen en verdwijnen van soorten planten en dieren gaat niet alleen door, maar dat proces versnelt zich ook nog eens en voltrekt zich bovendien op een weinig voorspelbare wijze.

IPCC
Het Intergovernmental Panel on Climate Change brengt dit jaar haar vierde zogeheten Assessment Report uit. (Het vorige rapport verscheen in 2001.) Van het rapport, dat eind dit jaar in integrale vorm verschijnt, brengt het IPCC verspreid over 2007 samenvattingen (zogeheten Summaries for Policymakers) uit. In januari verscheen de eerste samenvatting over veranderingen in het klimaatsysteem en over de klimaatscenario’s. In september wordt het derde deel uitgebracht over de mogelijk te nemen maatregelen voor het verminderen van de broeikasgassen in de atmosfeer. Op 6 april is de samenvatting verschenen over de mondiale en regionale gevolgen van klimaatverandering en zeespiegelstijging, de kwetsbaarheid van verschillende sectoren en de te nemen maatregelen voor aanpassingen. Aan dat deelrapport hebben prof.dr. Pavel Kabat, prof. dr. Rik Leemans, beiden verbonden aan Wageningen Universiteit en Researchcentrum, prof.dr. Frans Berkhout, directeur van het Instituut voor Milieuvraagstukken van de Vrije Universiteit, en prof.dr. Anton Imeson van de Universiteit van Amsterdam, als ‘lead authors’, meegeschreven. Daarnaast hebben verschillende Nederlandse wetenschappers als ‘contributing authors’ bijgedragen aan het rapport.

Het deelrapport van Werkgroep II over klimaatverandering en de gevolgen voor waterhuishouding, landbouw, ecosystemen en gezondheid vindt u op de website van het IPCC.

IPCC conclusies in Het Weer Magazine
Naar aanleiding van het net verschenen rapport van het IPCC heeft het KNMI in samenwerking met Het Weer Magazine de hoofdpunten van dit rapport uitgewerkt in een 20 pagina dikke handige uitneembare brochure.