IPCC: Menselijke beïnvloeding van het klimaatsysteem vaststaand feit, 1,5 °C-grens 10 jaar eerder bereikt dan verwacht

In alle gebieden in de wereld hebben zich snelle klimaatveranderingen voltrokken, die zich manifesteren in een toename van weersextremen. De mondiaal gemiddelde temperatuur is in het laatste decennium tot 1,1°C (0,8°C tot 1,3°C) gestegen ten opzichte van de pre-industriële periode 1850-1900. Het tempo van mondiale opwarming is ongeëvenaard in tenminste de laatste tweeduizend jaar. Sommige veranderingen zijn in de komende eeuwen tot millennia onomkeerbaar, zoals de opwarming van de oceanen, het smelten van de ijskappen en de stijging van de zeespiegel. Bij een verdere temperatuurtoename neemt de frequentie en intensiteit van hittegolven, extreme neerslag en droogte toe. Ook het risico op het overschrijden van bepaalde fysische drempelwaarden in het klimaatsysteem, met abrupte en onomkeerbare klimaatveranderingen tot gevolg, wordt dan groter.

Sinds het vorige rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) uit 2013 is veel vooruitgang geboekt in de kennis en het begrip van het klimaatsysteem. Zo kan de klimaatgevoeligheid nu preciezer worden vastgesteld . De klimaatgevoeligheid geeft aan wat de mondiale temperatuurstijging zal zijn bij een verdubbeling van de CO₂-concentratie in de atmosfeer. De waarschijnlijke bandbreedte (67% kans) van de klimaatgevoeligheid is nu vastgesteld tussen de 2,5°C en 4°C met een beste schatting van 3°C. Dit is preciezer dan in het vorige IPCC-rapport (1,5°C tot 4,5°C).  

Invloed van de mens

De invloed van de mens op de waargenomen temperatuurstijging is in dit rapport ook veel beter in kaart gebracht. De toename van broeikasgassen in de atmosfeer sinds het pre-industriële tijdperk (de jaren 1850-1900) is al verantwoordelijk voor een opwarming van 1°C tot 2°C. Dit effect wordt deels gemaskeerd (met 0°C tot 0,8°C) door de koelende werking van aerosolen (kleine zwevende stofdeeltjes). De waargenomen temperatuurstijging kan dus geheel aan menselijke beïnvloeding worden toegeschreven.  

1,5 graden-grens 

In alle IPCC-emissiescenario’s wordt de 1,5 graden temperatuurstijging over circa tien jaar bereikt, een decennium eerder dan verwacht. Deze temperatuurgrens is een belangrijke psychologische barrière vanwege het in 2015 gesloten Klimaatakkoord van Parijs, waarin wordt gestreefd de temperatuurstijging te beperken tot ruim onder de 2, en liever tot 1,5 graden. Diepe reducties in CO₂- en andere broeikasgasemissies zijn de komende decennia nodig om de temperatuurlimieten van Parijs in deze eeuw niet te overschrijden. De nieuwe timing van het bereiken van 1,5 graden opwarming wordt verklaard door een bijgestelde inschatting van de historische opwarming en een snellere stijging van de temperatuur sinds het vorige IPCC-rapport. Het resterende koolstofbudget voor 1,5 graden is 400 gigaton CO₂ (met 67 procent zekerheid) en voor 2 graden 1150 gigaton CO₂ (in lijn met laatste schatting uit het IPCC 1,5 graden rapport). De uitstoot in 2019 bedroeg 43 GtCO2 per jaar. Bij overschrijding van het resterende koolstofbudget kan alleen met negatieve emissies de temperatuurstijging weer worden verminderd.

Zeespiegelstijging

De verwachte mondiaal gemiddelde zeespiegelstijging is ten opzichte van het vorige IPCC-rapport toegenomen: in een scenario met weinig broeikasgasuitstoot is dit 28 tot 55 centimeter en bij veel uitstoot is dit 63 tot 101 centimeter in 2100, ten opzichte van 1995-2014. Overschrijding van 2 meter zeespiegelstijging in 2100 en 5 meter in 2150 kan niet worden uitgesloten als het Zuidpoolijs versneld smelt bij het hoogste emissiescenario.  

Goedgekeurd 

De samenvatting voor beleidsmakers van dit zesde IPCC-rapport over de fysische basis van het klimaatsysteem is op 6 augustus 2021 goedgekeurd, in een twee weken durende virtuele vergadering door de landendelegaties van het klimaatpanel van de Verenigde Naties. Hiermee is ook het onderliggende hoofdrapport aangenomen. 

Klimaatsignaal’21

In oktober publiceert het KNMI een eerste duiding van dit rapport voor Nederland. Deze kennis is aangevuld met waarnemingen en onderzoek van het KNMI. Het Klimaatsignaal’21 laat zien hoe het klimaat ervoor staat in Nederland.