Lichtende nachtwolken

In de nacht van zondag 2 op maandag 3 juli waren ze te zien: lichtende nachtwolken. Wolken op grote hoogte die aan het eind van de avondschemering of vroeg in de nacht vóór zonsopkomst het licht van de zon weerkaatsen en daardoor als een lichtende wolkensluier aan de horizon te zien zijn.

Lichtende nachtwolken komen voor op ongeveer 85 kilometer hoogte, veel hoger dan gewone wolken, die nooit boven de 20 kilometer uitkomen. Ze ontstaan bij zeer lage temperaturen, tussen 90 en 145 graden Celsius onder nul, doordat waterdamp als een ijslaagje neerslaat op uiterst kleine deeltjes, bijvoorbeeld stof van meteorieten. Het ijs dat de deeltjes omhult reflecteert het zonlicht, waardoor het lijkt alsof de wolken oplichten.

In Nederland zijn lichtende nachtwolken zeldzaam. De grootste kans om ze te zien is tussen ongeveer 15 juni en 15 juli, als het hoog in de atmosfeer het koudst is (in tegenstelling tot aan de grond, waar de temperaturen dan juist het hoogst zijn) en de hoeveelheid waterdamp maximaal.

Een belangrijke factor bij het ontstaan van lichtende nachtwolken is de zonneactiviteit, de intensiteit waarmee de zon straalt. Hoe hoger deze is hoe minder lichtende nachtwolken er zijn. Een hoge zonneactiviteit zorgt namelijk voor een hogere temperatuur bovenin de atmosfeer en een toename in afbraak van waterdamp door fotolyse (proces waar onder invloed van licht water wordt gesplitst in elektronen, protonen en zuurstof).

Ook klimaatverandering heeft invloed op deze hoge bewolking. De temperatuur bovenin de atmosfeer zal worden beïnvloed door een verandering in de stralingsbalans samenhangend met de stijging van CO2 en andere broeikasgassen. De hoeveelheid waterdamp in de hogere luchtlagen hangt af van waterdamp en methaan lager in de atmosfeer. Precieze uitspraken over de invloed van klimaatverandering op lichtende nachtwolken zijn echter nog niet te doen en zijn onderwerp van wetenschappelijk onderzoek.

KNMI-Klimaatbericht door Carine Homan