Meer koude jaren in klimaat met actieve vulkanen

Vulkaanuitbarstingen laten zich moeilijk voorspellen. Gevolg is dat toekomstprojecties van ons klimaat weinig rekening houden met mogelijke vulkaanerupties. De sterk variërende vulkaanactiviteit over het afgelopen millennium laat echter zien dat toekomstige vulkaanuitbarstingen sterke klimaatschommelingen kunnen veroorzaken.

Afkoelend effect
De samenstelling van de atmosfeer is sterk bepalend voor het klimaat op aarde. Bekend is dat de menselijke uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen het aardoppervlak opwarmt. Ook vulkaanuitbarstingen brengen  gassen en aerosolen in de atmosfeer, die bij sterke uitbarstingen zelfs tot in de stratosfeer (10/15 tot 45 km hoogte) kunnen komen.

In historische meetreeksen van de wereldgemiddelde temperatuur zijn grote vulkaanuitbarstingen vaak duidelijk te zien. Net als andere gassen en deeltjes in de atmosfeer, hebben vulkanische stofdeeltjes invloed op de energiebalans aan het aardoppervlak. De stofdeeltjes weerkaatsen zonlicht waardoor minder straling het aardoppervlak bereikt. Dit heeft een afkoelend effect, dat dankzij een lange levensduur in de stratosfeer een paar jaar kan aanhouden.

Klimaatscenario’s met vulkanisme
Het is lastig om vulkaanuitbarstingen te voorspellen. Daarnaast was in de afgelopen 150 jaar de vulkanische activiteit relatief laag. Toekomstscenario’s van het klimaat houden daarom meestal geen of beperkt rekening met mogelijk sterke vulkanische activiteit in de komende eeuw. Reconstructies over de afgelopen 2500 jaar laten echter zien dat er perioden met geclusterde vulkanische uitbarstingen geweest zijn die leidden tot langdurige koude perioden.

Modellen laten zien dat het toevoegen van potentiële vulkanische activiteit aan klimaatscenario’s de natuurlijke variabiliteit van temperatuur aan het aardoppervlak sterk vergroot. Doordat vulkaanuitbarstingen leiden tot afkoeling, komen in simulaties met sterke vulkaanactiviteit met name extreem koude jaren vaker voor. Bij opeenvolgende heftige vulkaanuitbarstingen kan de mondiale temperatuur een decennium lang dalen.

 

KNMI-klimaatbericht door Eveline van der Linden