Precies meten waar methaangas vrijkomt

Methaan is, na CO2, verreweg het belangrijkste broeikasgas waarvan door toenemende hoeveelheid de wereldwijde opwarming van het klimaat wordt veroorzaakt. Deze week zijn de eerste metingen van methaan met het satellietinstrument Tropomi vrijgegeven. Veel onzekerheden rond de methaanuitstoot kunnen met deze metingen worden verkleind.

De bijdrage van methaan aan de wereldwijde opwarming wordt geschat op 32% en die van CO2 is 55%

De maatschappelijk aandacht bij het klimaatbeleid lijkt vooral gericht op maatregelen om CO2-uitstoot te verminderen en minder op methaan. De aandacht voor CO2 staat niet in verhouding tot het relatieve klimaateffect van beide gassen. De totale bijdrage van de methaanuitstoot aan de wereldwijde opwarming vanaf de 19e eeuw wordt geschat op 32% van de som van alle broeikasgassen, de bijdrage van CO2 is 55% (figuur 1).

Toename van de hoeveelheid methaan is belangrijk

Voor methaan speelt mogelijk mee dat fundamentele wetenschappelijke vragen nog niet zijn beantwoord. Bijvoorbeeld over waar de huidige methaanemissies, zowel door natuurlijke processen als menselijke activiteiten, precies plaatsvinden en hoe de wereldwijde methaanuitstoot varieert in de tijd. De toename van de hoeveelheid methaan in de atmosfeer is echter onmiskenbaar (zie de waargenomen trendlijn in figuur 1).  Het terugdringen van methaanemissies is zowel in Nederland als wereldwijd een belangrijke aanvullende opgave naast CO2 reducties.

Waar komt methaan vrij?

In Nederland is er sinds 1990 een sterke afname van methaanuitstoot

De niet-natuurlijke methaanuitstoot in Nederland is vooral gerelateerd aan landbouw en veeteelt. Ook is er een kleinere bijdrage van gaslekken bij de productie en het gebruik van aardgas en aardolie (affakkelen). In Nederland is er sinds 1990 een sterke afname van methaanemissies gerealiseerd en deze afname is nu belangrijk voor het al of niet kunnen halen van de doelstellingen van het klimaatbeleid.

Wereldwijd levert mijnbouw ook een grote bijdrage aan methaanemissies via het ontsnappen van mijngas. Ook bij rijstbouw en in de afvalverwerking komt er wereldwijd veel methaan vrij. Andere brongebieden zijn moerassen, ontdooiende permafrost en tropische veengronden.

Emissies afleiden van satellietgegevens

De nieuwe satellietwaarnemingen van methaan van Tropomi (figuren 2 en 3) zijn uniek door de combinatie van de dagelijkse wereldwijde dekking en de bereikte nauwkeurigheid van de metingen. Extreem precieze metingen en complexe analysetechnieken zijn nodig om de kleine procentuele verschillen in de hoeveelheid methaan in de atmosfeer te kunnen detecteren.

Met complexe meteorologische modellen zullen gemeten kleine verschillen teruggerekend gaan worden naar de bronnen van methaan en met voldoende lange periode van waarnemingen kunnen de bronnen worden gekwantificeerd. Het KNMI zal het onderzoek hieraan volgen en waar mogelijk ook zelf bijdragen samen met onder andere Space Research Organisation Netherlands (SRON).

Ook CO2-uitstoot in beeld

In Europa wordt er ook onderzoek gedaan naar satellietwaarnemingen van CO2 voor het kunnen waarnemen van de CO2 emissies van energiecentrales, industriële complexen en de combinatie van bronnen in grote steden. Doordat bij verbranding van fossiele brandstoffen naast CO2 ook NO2 wordt uitgestoten bieden de huidige Tropomi NO2 waarnemingen alvast een beeld van waar de grootste CO2 emissies verwacht mogen worden. Voordat we CO2 emissies goed kunnen bepalen met satellietwaarnemingen is er de komende jaren nog veel onderzoek en technologische ontwikkeling nodig.

KNMI Klimaatbericht door Michiel van Weele en Pepijn Veefkind