Tropische orkanen sparen BES-eilanden dit jaar

Na een vroege start in mei van het orkaanseizoen in Caribisch Nederland, werd het op de Atlantische Oceaan een behoorlijk actief seizoen. Met 21 stormen belandt 2021 op de derde plaats sinds het begin van de metingen in de jaren 80. Gelukkig bleven de BES-eilanden Bonaire, St. Eustatius en Saba gespaard en trokken de stormen op veilige afstand voorbij. Om het risico van toekomstige orkanen beter in beeld te brengen is er een speciaal model (STORM) ontwikkeld dat gebruikt is voor het KNMI Klimaatsignaal‘21.

Orkaanseizoen 2021

Het Atlantisch orkaanseizoen van dit jaar was met 21 stormen bovengemiddeld actief. Storm Elsa werd gevormd op 1 juli en vestigde daarmee een record. Nog niet eerder kwamen er 5 tropische stormen zo vroeg in het seizoen tot ontwikkeling. Vooral de tropische storm Fred (overstromingen ‘Grote Antillen’ zoals Puerto Rico en Cuba), orkaan Grace (verwoestingen Mexico Veracruz) en orkaan Ida (verwoestingen Louisiana en overstromingen noordoost VS) hadden grote impact (zie figuur 1 voor de afgelegde weg van alle stormen).

De BES-eilanden werden gespaard. Alleen systemen Elsa en Fred veroorzaakten wat reuring op St. Eustatius en Saba. Elsa trok op veilige afstand ten zuiden voorbij. Fred kwam dichter in de buurt, maar was toen nog een relatief onschuldige tropische storm. Door de langzame treksnelheid veroorzaakte Fred wel grote overlast met overvloedige neerslag en overstromingen op zijn weg langs Cuba en de Amerikaanse staten Florida en North Carolina.

Wel een opwarming, geen trend in neerslag

Het KNMI verzorgt de meteorologische en seismische berichtgeving voor Caribisch Nederland. Dit zijn de bijzondere gemeenten Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Daarom bevat KNMI Klimaatsignaal‘21 ook een beschrijving van de klimaatverandering, orkanen en stormvloeden op deze eilanden. Binnen de beschikbare waarnemingen van temperatuur en neerslag vanaf 1960 wordt een toename van de temperatuur gemeten, maar is geen trend in waargenomen neerslag zichtbaar. Uit het overzicht van het aantal en de top 3 orkanen bij Bonaire en Saba/St. Eustatius blijkt dat Bonaire minder vaak getroffen wordt en de windsnelheden lager liggen (figuur 2). De reden is dat de meeste orkanen een noordelijker pad volgen. Het is echter niet uitgesloten dat een zware orkaan Bonaire kan treffen. Doordat de kustlijn van Bonaire een stuk gevoeliger is voor stormvloeden kan de impact van een relatief kleine storm bovendien groter  zijn dan bij Saba en St. Eustatius.

Nieuw rekenmodel voor orkanen

Om te berekenen hoe groot de kans is dat (extreme) tropische stormen een bepaalde locatie treffen, zoals bijvoorbeeld de BES-eilanden, kunnen we niet direct gebruik maken van waarnemingen. Pas vanaf 1981 beschikken we over betrouwbare waarnemingen van de intensiteit en de weg die individuele stormen hebben afgelegd. In die 40 jaar zijn er simpelweg te weinig cyclonen voorgekomen om betrouwbare uitspraken te kunnen doen over de kans van optreden. Om dit probleem op te lossen, is er een nieuw statistisch model ontwikkeld, STORM (Synthetic Tropical cyclOne geneRation Model) genaamd.

Dit model genereert op basis van de statistiek en eigenschappen van de waargenomen tropische cyclonen een hele verzameling nieuwe cyclonen die mogelijk ook hadden kunnen optreden. Op deze manier kunnen we kansen uitrekenen van extreme orkanen in het huidige klimaat. Door de effecten van klimaatverandering in rekening te brengen kunnen we ook berekenen hoe deze kansen veranderen door klimaatverandering. 

Orkanen worden krachtiger in een warmer klimaat

De uitkomsten  laten zien dat in de meeste regio’s waar tropische cyclonen voorkomen, de kansen op krachtigere cyclonen toenemen in een warmere wereld, met de grootste toenames in de Zuidelijke Stille Oceaan en de regio van Hong Kong. Deze toename is direct gelinkt aan een toename van de zeewatertemperatuur. Warmer zeewater geeft meer verdamping, waardoor tropische cyclonen meer energie krijgen via condensatie van grotere hoeveelheden waterdamp in de atmosfeer. 

De risico’s van impacts door tropische cyclonen neemt het sterkst toe in ontwikkelingslanden zoals Cambodja, voornamelijk gedreven door de hoge bevolkingsdichtheid in de kustgebieden. Ook de BES-eilanden moeten rekening houden met zwaardere stormen (figuur 3); in het Caribisch gebied laten de resultaten een toename van het aandeel zware orkanen ten opzichte van het totale aantal orkanen zien. 

KNMI-klimaatbericht door Ruben IJpelaar en Nadia Bloemendaal (VU)