Stuifsneeuw: de strengste kwakkelwinter aller tijden

Opdwarrelende sneeuw, ook wel stuifsneeuw genoemd, is een van de mooiste, meest fascinerende en wetenschappelijk interessantste weerfenomenen die er bestaan. Wie kent ze niet, foto’s van metershoge sneeuwduinen die wegen blokkeren en huizen aan het oog onttrekken. Dit jaar werden het oosten van de VS en Japan ondergestoven. Vorig jaar was het in Nederland raak, begin februari, vooral in het noorden van het land. Maar voor de meest indrukwekkende en hoogste sneeuwduinen in Nederland moeten we teruggaan naar de strengste kwakkelwinter aller tijden (1978-1979).

Sneeuwstorm

Na enkele ijskoude dagen begin januari, met temperaturen tot -24 °C in Groningen, volgde een periode met afwisselend dooi, vorst en ijzel. Op 13 februari 1979 naderde vanuit het noorden een sneeuwstorm die drie hele dagen aanhield. Een ware ramp was het gevolg; hele dorpen waren door metershoge sneeuwduinen van de buitenwereld afgesloten.

Twee weken later bezocht ik mijn familie op Ameland. De tocht door Friesland was al een belevenis: wegen waren nauwe corridors geworden, geflankeerd door metershoge sneeuwwanden (figuur 1). De Waddenzee lag vol ijsschotsen, als bevoeren we de Arctische Oceaan. En op Ameland kon ik door de opgewaaide sneeuwduinen makkelijk het (toch best hoge) dak van het huis van mijn grootouders opwandelen (figuur 2). De Amelandse weilanden leken wel een poolvlakte; de één meter hoge prikkeldraadafscheidingen lagen verborgen onder de sneeuw.

Opwaaiende sneeuwdeeltjes

Stuifsneeuw bestaat uit sneeuwdeeltjes die door de wind worden meegevoerd. Dit gebeurt echter niet zomaar. De wind moet sterk genoeg zijn om de sneeuwdeeltjes los te woelen (eroderen). Verder kent stuifsneeuw twee verschillende verschijningsvormen. Bij een matige wind blijven de sneeuwdeeltjes langs het oppervlak stuiteren. Dit noemen we 'saltatie', waarbij de deeltjes dicht bij het oppervlak blijven (enkele centimeters). Bij hardere wind gaan de sneeuwdeeltjes zweven terwijl ze worden meegevoerd; dit noemen we 'suspensie' (figuur 3). In een volle sneeuwstorm kunnen de gesuspendeerde sneeuwdeeltjes tot wel 100 meter hoogte komen.

Sneeuwdrift is van groot belang voor gletsjers en ijskappen wat betreft de ruimtelijke verdeling van sneeuw (waar wordt het weggehaald, en waar hoopt het op), de sublimatie van sneeuw (overgang van vast ijs naar waterdamp), en de turbulente eigenschappen van de luchtstroming. Deze aspecten van stuifsneeuw zal ik in een volgend klimaatbericht bespreken.

KNMI-klimaatbericht door Richard Bintanja. Dit klimaatbericht is onderdeel van een drieluik over stuifsneeuw: Stuifsneeuw tempert de groei van gletsjers en ijskappen en Stuifsneeuw dempt de wind.